Etrafı dağlarla çevrili kentin yamacında kurulan Comuna 13, stratejik konumu, iç içe geçmiş evleri ve daracık sokaklarının getirdiği avantajları sayesinde suç örgütlerinin yuvasına dönüşmesi nedeniyle şehir için kabus olarak adlandırılıyordu.
Uyuşturucu kaçakçılığı, fuhuş, gasp, hırsızlık, kaçakçılık, tetikçilik ve çeteleşmenin merkezlerinden biri olarak gösterilen Comuna 13, ünlü uyuşturucu baronu Pablo Escobar tarafından kurulan Medellin karteli için de insan kaynağını oluşturuyordu.
Escobar'ın, 2 Aralık 1993'te öldürülmesinin ardından Comuna 13, paramiliter güçler ve eski Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri (FARC) tarafından kontrol edilmeye başlandı.
Haftalarca süren hazırlık ve planlamadan sonra dönemin Devlet Başkanı Alvaro Uribe'nin emriyle harekete geçen ordu, polis, istihbarat ajanları ve narkotik ekiplerinden oluşan 1000 kişi, Comuna 13'ü karadan ve havadan ablukaya aldı.
ORİON OPERASYONU
Ülke tarihinin en büyük kentsel kuşatması olarak kabul edilen "Orion Operasyonu" kapsamında tank, zırhlı araçlar, ağır silahlar ve helikopterler kullanıldı.
Aralık sonuna kadar süren operasyonda, bölgeye giriş-çıkışlar kapatıldı, ne medya mensupları ne de insan hakları kuruluşlarının temsilcilerinin girişine izin verildi.
Yoğun ve şiddetli çatışmaların ardından kontrolün sağlandığı operasyonda, Tarihi Hafıza Merkezi kayıtlarına göre 100'den fazla kişi hayatını kaybetti, 80 sivil yaralandı, 10 paramiliter üyesi öldü, 2 asker ile 5 polis yaşamını yitirdi ve sayısı belli olmayan onlarca kişi kayboldu.
Operasyondan sonra çok sayıda kişinin yerinden yurdundan olması, keyfi cinayetler, rastgele tutuklamalar ve sivil-çete üyesi fark edilmeksizin yapılan mağduriyetler, ülkede farklı kesimlerden ciddi tepki gördü.
Her yıl bir araya gelen mağdur yakınları ve yakınlarını kaybedenler, çeşitli STK'lerin desteğiyle anma törenleri düzenliyor ve devletten kayıpların bulunmasını ve gasbedilen haklarının telafi edilmesini talep ediyor.
ARTIK TURİSTİK BİR BÖLGE
Güncel olarak 250 bin kişinin ikamet ettiği Comuna 13, yerel yönetim ve STK'lerin projeleriyle yeniden hayat buldu, ayrıca her gün yüzlerce yerli ve yabancının ziyaret ettiği turistik bir bölgeye dönüştü.
Comuna 13'te operasyonda yıkılan evler yeniden inşa edildi, var olan evlere ise restorasyon uygulandı.
Grafiti duvar sanatının simge olduğu Comuna 13'teki turizm turları, çeşitli müzikli aktiviteler, onlarca tezgah, geleneksel yemekler ve etkileyici manzarasıyla ziyaretçilerine unutulmaz hatıralar bırakıyor.
Bölgeyi boydan boya gezen ziyaretçiler, bol fotoğraf ve video çekmesinin yanı sıra makus talihi değişen bir tarihe tanıklık ediyor.
Belediye, hip hop kültürünü teşvik ederek meslek sahibi yaptığı gençleri, uyuşturucu, şiddet ve mafyadan uzak tutmak için maddi katkılar veriyor.