Afganistan’dan plansız çıkış sonrası hem Biden hem Avrupalı liderler ‘Kabil’in çöküşü nasıl öngörülemedi’ tepkileriyle karşılaştı. Fiyasko sonrası hükümetlerin önceliği vatandaşlarının ve kendileriyle çalışan Afganların tahliyesi oldu. İnsani trajedi vahameti artırdı. Ancak ABD’nin “31 Ağustos’ta tahliyeler bitecek” mesajları başkentleri telaşa sürükledi. Taliban Sözcüsü de tahliyelerin belirtilen tarihe kadar tamamlanmasını istediklerini vurguladı.
CIA DİREKTÖRÜ KABİL’DE BARADAR İLE GİZLİ TAHLİYE GÖRÜŞMESİ YAPTI
Pentagon, çıkışların hızlandırılması için asker artırılacağını kaydederken Washington Post, CIA Direktörü William Burns’ün Kabil’de Taliban lideri Baradar’la tahliyeleri görüştüğünü öne sürdü. Sürecin bir haftada bitirilemeyeceğini öngören Avrupa ülkeleri ise, ABD’ye ‘Süreyi uzatın’ baskısını artırdı. G7 Zirvesi’nde de bunun altı çizildi. Yaptırımları işaret eden liderler Taliban’a ‘31 Ağustos’tan sonra çıkışların sürmesinde ısrarlıyız’ mesajı verdi.
AFGANİSTAN’DAKİ KAOS UYDU GÖRÜNTÜLERİNDE
Taliban’dan kaçmaya çalışan Afganistanlılar, Kabil Havalimanı’na akını etmeye devam ediyor. Uluslarararası Hamid Karzai Havalimanı’ndaki yoğunluk ise uydu görüntüleriyle gözler önüne serildi. İnsan ve araç kuyrukları, ülkede hala kaosun hüküm sürdüğünü gösterirken Taliban’dan kaçışların neden olduğu izdihamlarda şimdiye kadar 20’den fazla kişi yaşamını yitirdi. ABD ve Avrupa ülkelerinin bölgedeki tahliye işlemleri devam ederken ülkeyi terk etmek isteyen binlerce Afganın zor şatlar altındaki endişeli bekleyişi de sürüyor.
AVRUPA KABİL'DE TAHLİYE TELAŞINDA
ABD’nin ‘plansız çıkışı’ sonrası Afganistan’da hakimiyet kuran Taliban, ülkede kaosa neden olurken Avrupa devletleri vatandaşlarını ve kendilerine yardımcı olan Afganları tahliye sürecine başladı. Ancak sürecin 31 Ağustos’ta tamamlanmasının mümkün gözükmemesi hükümetleri eleştirilerin odağına taşıdı. İç siyasette koltuk krizi yaşamak istemeyen liderler, G7 zirvesinde Washington’a ‘tahliye süresi uzasın’ çağrısında bulundu.
ABD’nin Afganistan’dan çekilme kararı sonrası hızlı ilerleyişini sürdüren Taliban, kısa süre içerisinde ülkeyi ele geçirdi. Kontrolün Taliban’a geçmesi sonrası ülkeden kaçmak isteyenler, Kabil Havalimanı’nda kaosa neden oldu. Bölgedeki tahliyeler sırasında yaşanan izdiham gün be gün büyürken ABD Başkanı Jao Biden, Afganistan’daki tahliye sürecini 31 Ağustos’ta tamamlamayı planladıklarını açıkladı.
Belirlenen tarihin kendileri için ‘kırmızı çizgi’ olduğunu söyleyen Taliban sözcüsü Süheyl Şahin de “Batı güçleri ek zaman talep ederlerse, bunun sonuçları olur” tehdidinde bulundu. Ancak gelinen noktada, özellikle Avrupa ülkelerinin bölgedeki vatandaşlarını ve kendilerine destek sağlayan Afganların tahliyesinin belirlenen tarihe kadar gerçekleştirmesinin mümkün gözükmemesi endişelere neden oldu. Batı ülkelerindeki iç siyasete de konu olan ‘tahliye kaosu’ liderlere yönelik ‘Vatandaşlarımızı ve bize yardım edenleri Kabil’deki enkazdan kurtarın’ eleştirilerine yol açtı.
Kritik süreç devam ederken İngiltere ve Fransa başta olmak ‘koltukları tehlikeye giren’ Batı’lı liderler ise ABD’ye tahliye süresinin uzatılması talebinde bulunmak için G7 zirvesinde buluştu. Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, ABD, Kanada ve Japonya’nın liderlerini bir araya getiren zirveye NATO ve BM Genel Sekreterleri de davet edildi. Görüşmede Afganistan’dan çekilmelerinin bir haftada mümkün olamayacağını belirten Avrupa hükümetleri, ABD Başkanı Biden’dan sürecin uzatılmasını talep etti. Zirve öncesi açıklamalarda bulunan Pentagon Sözcüsü John Kirby ise Afganistan’dan tahliye sürecinde Taliban ile yakın iletişim halinde olduklarını ancak ortak devriye yapmadıklarını belirtti. Son 24 saat içinde 11 bine yakın kişiyi tahliye ettiklerini ve bu sayıyla birlikte tahliye operasyonunun başladığı 14 Ağustos’tan bu yana ülkeden çıkarılanların sayısının 37 bini geçtiğini vurgulayan Kirby, bu kişilerin ne kadarının hangi milletlerden olduğu detayını ise paylaşmadı. Pentagon Sözcüsü, ayrıca tahliye işlemlerinin belirlenen sürede tamamlanacağını belirterek, süreci uzatmak gibi bir gündemlerinin olmadığı mesajını da verdi. Öte yandan, Almanya Dışişleri Bakanı Maas, 31 Ağustos sonrasında Kabil Havalimanı’nı sivil amaçlarla kullanmaya devam edebilmek için Türkiye, ABD ve Taliban ile görüştüklerini söyledi. Maas, ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesinin ardından Taliban’ın havalimanın işletilmesinde rolü olacağını kaydetti.
CİA DİREKTÖRÜ TALİBAN’LA GÖRÜŞTÜ:
Diğer taraftan, ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktörü William J. Burns’ün pazartesi günü Kabil’de Taliban’ın fiili lideri Birader’le gizlice görüştüğü ortaya çıktı. Görüşme, Afganistan’daki tahliyelerin 31 Ağustos’a kadar tamamlanması operasyonunun başarısızlığının gölgesinde geçti. The Washington Post gazetesindeki habere göre, bunun, İslamcı örgütün Afganistan başkentini silah zoruyla ele geçirmesinden beri Joe Biden yönetimiyle arasındaki en üst düzey yüz yüze görüşme olduğu belirtildi.
ÖRGÜTÜN TOPLU İNFAZLARI BAŞLADI
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, Afganistan’da yaşanan insan hakları ihlallerine dikkat çekti. Bachelet, Taliban’ın ülkenin tamamında kontrolü ele geçirmesinin ardından sivillerin ve eski Afgan güvenlik görevlilerinin topluca infaz edildiğine ilişkin haberler aldıklarını söyledi. Kadınların bazı bölgelerde sokağa çıkmasının sınırlandırıldığını ve kız çocuklarını da okula gidemediğini kaydeden Bachelet, insan hakları ihlalleri haberlerinin güvenilir kaynaklardan geldiğini de vurguladı. Bachelet, erkek çocuklarının da asker olarak kullanıldığına ilişkin haberler olduğunu söyledi. Riskin özelikle geçen yıllarda toplumda görünür olan ve öne çıkan kadınlar, gazeteciler ve yeni nesil isimler için özellikle ciddi olduğunu söyleyen Bachelet, Afganistan’daki farklı etnik ve dini azınlıkların da aynı şekilde tehdit altında olduğunu söyledi.
G7'DEN TALİBAN'A 'TAHLİYELER SÜRSÜN' ÇAĞRISI
Afganistan’daki durumu görüşmek üzere toplanan G7 zirvesinin ardından peş peşe açıklamalar geldi. G7 liderleri Afganistan’daki sınırsız insani yardım erişimi de dahil olmak üzere, bölgedeki uluslararası insani müdahaleye toplu olarak katkıda bulunacaklarını belirtti. Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel “Çok güçlü bir mesaj vermeliyiz Taliban’a. Sadece operasyonel anlamda irtibatımız var, güvenli bir tahliye olabilmesi için irtibat halindeyiz. Taliban’ı tanıma şu anda masada değil” dedi. İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise Kabil’de ‘üzücü görüntüler’ olduğunu ve ‘havaalanındaki durumun daha iyiye gitmediğini’ söyledi. Johnson “Binlerce kişiyi daha dışarı çıkarabileceğimizden eminiz” ifadelerini kullanarak “Yapabileceğimiz son ana kadar devam edeceğiz” dedi. Johnson, G7’nin Taliban ile gelecekteki etkileşim için ‘yol haritasında’ anlaştığını söyleyerek G7’nin 31 Ağustos’tan sonra Afganistan’dan ayrılmak isteyen kişilerin ‘güvenli geçişi’ konusunda ısrar edeceklerini dile getirdi.