[Karar]
DENİZHAN ERKOÇ
İstanbul’u önümüzdeki yıllarda vurması beklenen Kuzey Anadolu Fay Hattı’nda 1999’da meydana gelen 7.4’lük Gölcük Depremi’nde resmi kayıtlara göre 17 bin 480 kişi hayatını kaybetti, 285 bin 211 kişi de evsiz kaldı. DSP, ANAP, MHP koalisyonunun 12 Kasım 1999 Düzce Depremi sonrası TBMM’de kabul ettiği tasarı ile Türkiye o dönem deprem için ek vergiler ödemeye başladı.
20 YILDA 36 MİLYAR DOLAR DEPREM VERGİSİ TOPLANDI
2003’e kadar ek gelir vergisi, ek kurumlar vergisi, faiz vergisi, ek motorlu taşıtlar vergisi, ek emlak vergisi, özel işlem vergisi ve özel iletişim vergisinden toplamda 7 milyar 275 milyon lira gelir elde edildi. 2003 yılında AK Parti döneminde kalıcı hale gelen özel iletişim vergisiyle birlikte 20 yılda deprem için 72 milyar 82 milyon TL’lik bir vergi toplandı. Bu da yaklaşık 36 milyar dolarlık bir rakama tekabül etti.
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE KULLANILDI
Ancak 1999’dan sonra toplanmaya başlanan bu vergilerin ne kadarının şehirlerin yeniden yapımı ve deprem gerçeği için kullanıldığı ise büyük bir eleştiri konusu. 2011 yılında bir basın toplantısında konuşan dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, toplanan vergilerin sağlık, eğitim, duble yollar, demiryolları için kullanıldığını söyledi ve bu uygulamayı, “Uluslararası vergi uygulamalarında da tek bir harcama için vergi toplanması mantığı doğru bulunmaz” diyerek savundu. Eski Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ise 2003’te verdiği bir mülakatta özel işlem ve özel iletişim vergileri için “Bu vergiler zaten deprem nedeniyle getirilmemişti. Öyle olsaydı depremzedeye verilirdi” demişti.
VERİLEN RAKAMLAR ÇELİŞKİLİ
Konunun en önemli muhataplarından Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum ise geçtiğimiz yıl 2012’de başlayan kentsel dönüşüm çalışmaları sonrası AK Parti iktidarının gerçekleştirdiği faaliyetlere ilişkin rakamları paylaşmıştı. Kurum, “Riskli alanlarda ve yapılarda, toplamda 1 milyon 166 bin bağımsız birimi dönüşüm kapsamına aldık. Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında toplam 11 milyar lira kaynak kullandık” ifadelerini kullandı. Ancak bu rakamın şimdiye dek toplanan deprem vergilerinin sadece yüzde 15’ine tekabül etmesi ise yine rakamlar arasında önemli bir çelişki ortaya koydu.
ERDOĞAN DA RAKAM VERDİ
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, 2004-19 yılları arasında 65 milyar lira deprem vergisi toplandığını belirterek, iktidarın bu paranın hesabını verilmesi gerektiğini söyledi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kılıçdaroğlu’na yanıtı ise, “Bunlar yatıyor kalkıyor ‘O parayı nereye, bu parayı nereye harcadınız?’ Harcanması gereken yere harcadık. Bundan sonra da Bay Kemal’e bu tür şeylerin hesabını vermeye zamanımız yok” dedi. Erdoğan ikinci açıklamasında ise “Sordukları deprem vergilerinin 2003-2019 arasındaki toplamı 66 milyar lira. 2019 fiyatlarıyla 147 milyar lira. Harcanan kaynak ise bu rakamın yaklaşık 5 katı” ifadelerini kullandı.