Rus teknolojisiyle tanıştığı nükleer enerji konusunda dünyanın önde gelen ülkeleri arasına girmeyi başaran Çek Cumhuriyeti, benzer başlangıç yapan Türkiye için de "model ülke" konumunda bulunuyor. İki nükleer santrali bulunan ve elektrik enerjisinin yüzde 35'ini bu alandan sağlayan Çek Cumhuriyeti, aynı zamanda reaktörden türbine kadar bir nükleer santralin bütün parçalarını üretiyor
Çeklerin başarısının sembolü olarak gösterilen Prag yakınlarındaki Temelin Nükleer Güç Santrali, kapılarını AA'ya açtı.
Türkiye'de Akkuyu nükleer santralinde kullanılacak olan VVER 1200 reaktörünün bir önceki nesli VVER 1000'in yer aldığı santralde, reaktörden türbine kadar bütün parçalar Çekler tarafından üretildi.
Çeklerin nükleer teknoloji alanında elde ettikleri başarının temel göstergesini oluşturan ve başkent Prag'a 140 kilometre mesafede bulunan Temelin Nükleer Santrali, ormanlık alanda, 10 bin kişilik bir kasaba ile iç içe faaliyetini sürdürüyor. Santralde bin 114 personel görev yapıyor.
Radyasyon koruması 8 kat fazla
Dünya ortalamasından 8 kat daha fazla radyasyon korumasına sahip olmasıyla öne çıkan santral, en iyi işletilen santraller listesinde yer alıyor. Temelin, kesintisiz üretimiyle Çek Cumhuriyeti'nin elektrik arzının en önemli parçasını oluşturuyor.
Avrupa Birliği üyesi Çek Cumhuriyeti, imzaladığı sözleşme gereği Almanya ve Avusturya'ya yakınlığı sebebiyle her gün santralle ilgili bilgileri, üretim ve risk faktörlerini, bu iki ülkenin düzenleyici otoritesiyle paylaşıyor.
Temelin, olağanüstü güvenlik önlemleri de dikkati çekiyor. Çalışanlar ve ziyaretçiler, defalarca radyasyon kontrolünden geçirilirken, güvenlik elemanları olmadan santral içinde adım dahi atılamıyor.
Gelişmiş test ve kontrol sistemleri kullanılan santral ile ilgili herhangi bir riskin oluşumu durumunda geçerli hale gelecek olağanüstü hal planı her an uygulanmaya hazır tutuluyor. 5 ve 30 kilometrelik tahliye planlarına göre yapılacak her şey belirlenmiş durumda.
Doğaya sadece su buharı salınıyor
Santralde 4 soğutma kulesi bulunuyor. Yükseklikleri 150 metrenin üzerinde olan ve bir mühendislik tasarımlı kuleler, reaktörde buhar üreten ve aşırı ısınan suyun havayla buluşturularak soğutulması için kullanılıyor. Doğaya ise sadece su buharı salınıyor. Akkuyu'da ise damıtılmış deniz suyu kullanılacağı için bu kuleler bulunmayacak.
Uranyum uçakla getiriliyor
Santralin yakıtı temel olarak Rusya'dan temin ediliyor. Uçakla getirilen uranyum, santralde kullanıldıktan sonra uzun yıllar soğutma havuzlarında bekletiliyor. Ardından da geçici depolama alanında tutuluyor. Atıkları 30 yıl depolayacak geçici depolama alanları bulunan santralde, atıkların nihai olarak nerede depolanacağı konusundaki çalışmalar ise devam ediyor.
Yılda 30 bin kişi ziyaret ediyor
Fukuşima kazasından sonra Çek toplumunda da nükleer santrallere karşı hassasiyet oluşurken, Çek hükümeti, santraldeki bütün verileri bir sözcü aracılığıyla şeffaf şekilde kamuoyuyla paylaşarak süreci yönetiyor. Santrali yılda 30 binden fazla kişi ziyaret ediyor.. Almanya'dan Greenpeace örgütü ile Yeşiller Partisi üyeleri de ziyaretçiler arasında bulunuyor.
Çek Cumhuriyeti'nde nükleer yapılanma
Ülkenin elektrikteki kurulu gücünde nükleer santrallerin payı yüzde 20 düzeyinde bulunuyor ancak toplam üretim içindeki payı yüzde 35'e ulaşıyor.
Yaklaşık yüzde 70'i devlette ait, nükleer santrallerin de işletmecisi enerji şirketi Cez Group, Türkiye'de de faaliyette bulunuyor.
İki nükleer santralde 6 reaktör bulunuyor. Dukovany santralinde her biri 500 megavatlık 4, Temelin santralinde ise her biri 1000 megavatlık iki reaktör elektrik üretiyor.
Nükleer santrallerde elde edilen başarı ve kömürün elektrik üretimindeki ağırlığını azaltma planı çerçevesinde hem Dukovany hem de Temelin'e yeni reaktörlerin eklenmesi planlanıyor.
Temelin santralini, ABD'den Rusya'ya kadar birçok ülkeden nükleer uzman her yıl eğitim ve inceleme amacıyla ziyaret ederken, nükleer teknoloji konusunda daha da ilerlemek isteyen Çek Cumhuriyeti, her yıl çok sayıda öğrenciyi bu alanda eğitiyor. Nükleer mühendislik eğitiminde yüksek kaliteyi yakalayan Çekler, ayrıca ülkenin sanayi altyapısı da nükleer teknolojiyi destekleyecek hale dönüştürmüş bulunuyor.
PRAG/AA