HAMİDE HANGÜL
Terörden arındırılan bölgeleri kalkındırma hamlesi yatırımları cezbetti. Faiz indirimi, yatırım yeri tahsisi, KDV muafiyeti ve SGK işveren hissesin 10 yıl karşılanması gibi desteklerin etkisiyle, ağırlıklı 23 ilin oluşturduğu beşinci ve altıncı bölge, Ocak 2017’de teşvik belgeli toplam 690 milyon liralık yatırım çekti. Şırnak, Ağrı, Mardin, Batman, Bitlis illerinin bulunduğu sadece altıncı bölgeye giden teşvik belgeli yatırımlar 145 milyon liradan 379 milyon liraya yükseldi. Ekonomi Bakanlığı’ndan her iki bölge için işadamlarının aldığı teşvik belgesi sayısı 95 oldu. Bu rakam, yine sadece altıncı bölgede yıllık 44’den 50’ye çıktı. Terör nedeniyle yatırımcıların çekimser kaldığı Diyarbakır, Bitlis, Şırnak, Iğdır gibi iller komple yeni yatırımların cazibe merkezi haline gelirken, bu illerde en yüksek yatırımı 165 milyon lirayla Malatya’ya cam ambalaj ve şişe üretimi, 135,6 milyon lirayla Diyarbakır’a pamuk ipliği imalatıyla gerçekleştirdi. En yüksek istihdam 334 kişilik çağrı merkeziyle Van’a gitti.
Ekonomi Bakanlığı, yatırım teşviklerinin Ocak 2017 bilançosunu açıkladı. Buna göre, söz konusu ayda 8 milyar liralık 528 yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Bu belgelerde toplam 17 bin 827 kişilik istihdam öngörüldü. Düzenlenen 528 adet teşvik belgesinin 510’u yerli firmalar, 18’i yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı. Toplam 8 milyarlık yatırım için yerli firmaların payı 6,1 milyar lira, yabancıların 1,9 milyar lira oldu. Bölgelere göre dağılım incelendiğinde, Ocak 2017 yılında düzenlenen 528 teşvik belgesinin 158’i birinci bölge, 107’si ikinci, 61’i üçüncü, 106’sı dördüncü, 45’i beşinci ve 50’si altıncı bölge için verildi. Söz konusu ayda taahhüt edilen 8 milyarlık yatırımın 4,3 milyarlık kısmı birinci, 1,3 milyarı ikinci, 769 milyon liralık kısmı üçüncü bölgede gerçekleşti. Toplam yatırımdan 818 milyon lira dördüncü, 318 milyon lira beşinci ve 379 milyon lira altıncı bölge pay aldı. Böylelikle altıncı bölgenin çektiği yatırım tutarı yüzde 161,3 artış gösterirken, diğer bölgeler 191 milyon lirada kaldı. Söz konusu ayda düzenlenen 528 belgenin 410 adedi komple yeni yatırımla rekor kırdı.
Bunu 88 adetle tevsi, 30 adetle diğer yatırımlar oluşturdu. Yine 8 milyarlık yatırımın 6,7 milyarlık kısmı komple yeni yatırımlardan oluşurken, 967 milyonluk kısmı tevsi, 376 milyon lirasını da diğer yatırımlar oluşturdu. Sektörlere göre incelendiğinde aslan payını hizmetler sektörü 3,9 milyar lirayla aldı. Bunu 2,5 milyar lirayla imalat, 1,5 milyarla enerji ve 92 milyon lirayla madencilik sektörü izledi. Teşvik belgelerinin 302’si genel, 225’i bölgesel ve 1’i stratejik yatırım oldu. Ekonomi Bakanlığı verileri incelendiğinde, Cazibe Merkezi 23 ilin ağırlıklı olduğu altıncı ve beşinci bölgede yeni yatırımlar adeta zirve yaptı. Bu kapsamda Elazığ, Bingöl, Şanlıurfa, Diyarbakır gibi illere giden yatırımlarda komple yeni yatırımlar 60 adet teşvik belgesi alırken, bu illerde en büyük payı sırasıyla Malatya ve Diyarbakır aldı. Malatya, komple yeni yatırım ve cam ambalaj şişe üretimi ile toplam 165 milyon liralık tek başına yatırım çekerken, bu yatırımla gelen istihdam 260 oldu. Diyarbakır, yine çektiği 135,6 milyon liralık komple pamuk ipliği yatırımıyla Malatya’nın ardından ikinci sırada gelirken, bu tesisle taahhüt edilen istihdam sayısı 150 kişi.
YABANCININ PAYI 100 MİLYAR TL
Teşvik uygulamasının başladığı 20 Haziran 2012’den bu yana verilen belge sayısı 21 bin 177 adet.
Belgelerin 20 bin 74 adedi yerli firmalar, bin 103’ü de yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı.
Bu dönemde sabit yatırım tutarı 309,6 milyar lira, yabancı sermayenin payı 100 milyar lira oldu.
Ocak 2017’de ise Elazığ, tek seferde süt ve süt ürünlerine 12 milyon liralık yatırım çekti.
Bingöl, madencilikte yine tek seferde demir ve cevheri işlemesine 16 milyon liralık yatırım aldı.
Adıyaman, aynı sektörde mermer işlemesine 8 milyon liralık bir tesis yatırımı geldi.
KARS’A DONDURULMUŞ PATATES
Diyarbakır, bölgede en fazla yatırım alan illerden olurken, bitki ve meyve çayı, unlu mamüller antep fıstığı işlemesi, kağıt havlu-peçete ve parke taşı üretimi gibi yeni yatırımları çekti.
Kars, 9,7 milyon liralık dondurulmuş patates, Muş’a 1,7 milyon liralık konfeksiyon yatırımı aldı.
Şanlıurfa, 1,8 milyon liralık konfeksiyon yatırımıyla 130 kişiye istihdamın kapısını açtı.
Iğdır’da, en yüksek 10,5 milyonluk konfeksiyon yatırımıyla 75 kişiye istihdam sağlandı.
Batman’a imalat sanayinde 6.9 milyon liralık insülin iğne ucu yatırımı geldi.
YENİ YATIRIM ÖNDE
Doğu ve Güneydoğu’ya teşvik belgeli komple yeni yatırımlarda imalat öne çıktı. Bu üretimler arasında Şanlıurfa’ya 8 milyon liralık dondurma külahı üretim merkezi, Diyarbakır’a 9,6 milyonluk antep fıstığı işleme tesisi, Mardin’e 7 milyonluk mısır irmiği üretimi dikkat çekti.
VAN’A ÇAĞRI MERKEZİ
Cazibe Merkezleri’nin bulunduğu illerde en yüksek yatırımı Malatya, en yüksek istihdamı Van aldı. Van’a hizmetler sektöründe kurulan 2,3 milyon liralık çağrı merkezi tek başına 334 kişilik en yüksek istihdam taahhüdünde bulundu. Bu rakam, Malatya’da tek seferde 260 kişi oldu.
ELAZIĞ’A SÜT TESİSİ
Yine Diyarbakır’a 6,7 milyonluk bitki ve meyve çayı, Adıyaman’a 8 milyonluk mermer, Bingöl’e 16 milyonluk demir cevheri gelen yatırımlar arasında. Elazığ 12 milyonluk süt ve süt ürünleri, Kars 9,7 milyonluk dondurulmuş patates, Diyarbakır 4,3 miyonluk bulgur üretimi de çekti.
SON 5 YILDA 309,6 MİLYAR
Türkiye’de 20 Haziran 2012 tarihinden Ocak 2017 sonuna kadar 21 bin 177 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlendi. Teşvik belgelerinin 20 bin 74 adedi yerli firmalar, bin 103’ü yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı. Bu dönemde sabit yatırım tutarı 309,6 milyar lira olurken, yabancı sermayeli firmalarda öngörülen sabit yatırım tutarı 100 milyar lira oldu. Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, Ocak 2017’de tek bir yatırımla en yüksek istihdam taahhüdü verilen Van, komple imalat yatırımıyla da 200 kişiye yine tek seferde iş kapısı açacak. Van’ı Diyarbakır 150, Batman, 180 kişilik istihdamla izlerken, bu bölgelerde toplam istihdam 3 bin 960’a yükseldi.