Batıda gelir hızla artıyor doğuda fakirlik azalıyor

İBRAHİM KAHVECİ

Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Bölgesel Sonuçları'nın 2015 rakamları açıklandı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, geçtiğimiz yıl Türkiye’nin ortalama hane halkı geliri 16 bin 515 liraya yükseldi. Gelire göre en yüksek il-bölge 22 bin 516 lira ile Ankara oldu. Ankara'yı İstanbul izlerken, en yüksek gelir artışı yaşanan il ise 8 bin 395 liradan 10 bin 489 liraya, yani yüzde 24,9 artışla Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan olarak gerçekleşti. 

EN DÜŞÜK GELİR DOĞUDA

Hane başına gelirin en düşük olduğu iller 8 bin 89 lira ile Şanlıurfa ve Diyarbakır oldu. Oysa önceki yıl en fakir bölge 7 bin 233 lira ile Mardin, Batman, Şırnak, Siirt illeriydi. 2014 yılından 2015 yılına Şanlıurfa-Diyarbakır bölgesinde gelir artışı yüzde 6,9'da kalınca Türkiye'nin en düşük gelire sahip yerleşim yeri olarak kaldı.

Gelir miktarı olarak bakıldığında hane gelirinin yüksek olduğu iller adeta batıdan doğuya doğru sıralanmış gibi görülüyor. En yüksek gelir batı illerinde iken en düşük gelir ise doğu illerinde yer alıyor.

YOKSULLUK DEĞİŞİYOR

Gelir tarafında doğu illerinin düşük seviyesi dikkat çekmesine karşılık, yoksullukta durum değişiyor. Örneğin en yüksek gelir sıralamasında hane başına 18 bin 213 lira ile Antalya, Isparta, Burdur illeri 5’inci sırada yer alıyor. Ülke genelinde 2014 yılında yüzde 15 olan yoksulluk 2015 yılında yüzde 14,7'ye düşüyor. Yoksul sayısı ise 11 milyon 332 binden 11 milyon 219 bine geriliyor. Antalya, Isparta, Burdur illerinde ise yoksul sayısı 378 binden 401 bine çıkıyor. Ve bu illerde yoksulluk oranı da yüzde 14,1 ile Türkiye'de ilk sırada geliyor.

HER GEÇEN GÜN FAKİRLİK DÜŞÜYOR

Gelir sıralamasında son sıralarda yer alan doğu illeri yoksulluk sıralamasında ise aynı tabloyu göstermiyor. Örneğin gelir sıralamasında son sırada yer alan Şanlıurfa-Diyarbakır illeri yoksulluk sıralamasında yüzde 12,3 ile Türkiye ortalamasının altında kalıyor. Belki de çok daha çarpıcı sonuç Van, Muş, Bitlis, Hakkari illeri bölgesinde göze çarpıyor. Hane başına gelirde 8 bin 773 lira ile sondan üçüncü sırada yer alan bu iller yoksulluk oranı bakımından yüzde 5,3 ağırlıkla Türkiye'nin en az yoksul olan bölgesi çıkıyor. Yoksulluğun en az olduğu diğer bölge ise Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak illerini kapsayan iller oldu. Yoksul sayısında ise 1 milyon 596 bin kişi ile İstanbul ilk sırada yer alıyor.

KONUT FİYATLARI DUYARSIZ

Hane geliri ve konut fiyatları arasındaki ilişkiye bakıldığında çok sıkı bir bağ görülmüyor. Yayınlanan "Konut Fiyat Endeksi" Haziran 2015'den Haziran 2016'ya yüzde 12,0 artış gösteriyor. Türkiye genelindeki bu konut fiyat artışı ile hane gelir artışı ilk bakışta uyuşmuş gibi duruyor. İller ve bölgeler itibari ile bakıldığında ise durumun çokta uyumlu olmadığı anlaşılıyor. Konut fiyatlarının en fazla arttığı Tekirdağ, Edirne, Kırklareli (yüzde 20,1) bölge gelir artışında yüzde 10,3'de kalarak Türkiye ortalamasının altında kalıyor. Yine konut fiyatının yüzde 17,0 arttığı Balıkesir, Çanakkale illerinde gelir artışı sadece yüzde 4,2'de kalıyor.

EV FİYATI PARAYA BAĞLI

Gelir bakımından zayıf olsa da, yoksulluk bakımından iyi sayılabilecek doğu illerinde ise konut fiyatlarının artmadığı, hatta bazı yerlerde düştüğü bile görülüyor. Gaziantep, Adıyaman, Kilis illerinde konut fiyatları düşüş gösterirken Van, Muş, Bitlis, Hakkari, Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt illerinde ise nerede ise artış yaşanmamış. Aslında konut fiyatlarının gelir artışı yerine mutlak gelire daha duyarlı olduğu görülüyor. Gelirin yüksek olduğu illerde gelir artışı düşük olsa da konut fiyatları hızla artıyor. Buna karşılık gelir artışı yüksek olmasına rağmen gelirin düşük olduğu doğu illerinde konut fiyatları da yükselemiyor.