Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etti. Ayasofya’nın cami olarak ibadete açılmasının önü açılmış oldu. Danıştay’ın gerekçesinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak toplumun hizmetine sunulduğu belirtildi.
Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle dava açtı. Danıştay 10. Dairesi, 2 Temmuz’daki duruşmada tarafları dinledi. Duruşmanın ardından dosyayı inceleyen Danıştay 10. Dairesi kararını verdi. Daire, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair Bakanlar Kurulu kararını iptal etti. Danıştay’ın gerekçesinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak toplumun hizmetine sunulduğu belirtildi. Gerekçede “Vakıf senedindeki cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır” denildi.
Danıştay’ın gerekçeli kararında şu ifadeler yer aldı: “Ayasofya’nın statüsü muhafaza edilerek, hukuk düzenimizle güvence altına alınan, özel hukuk tüzel kişiliğine haiz mazbut vakıf niteliğindeki, Fatih Sultan Mehmet Han vakfı’nın mülkiyetinde olduğu, Ayasofya’nın vakfedenin iradesi gereği sürekli şekilde olarak cami olarak kullanılması için toplumun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terkedilmesi yönüyle hayrat-taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu belgesinde ve cami vasfıyla tescilli bulunduğu, vakıf senedinin hukuk kuralı etki değer ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve kullanım amacının değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve tüzel kişilerle birlikte davalı idare için de bağlayıcı olduğu, devletin vakıf varlığının vakfedenin iradesine uygun olarak kullanılmasını sağlama yönünde pozitif yükümlülüğü, vakıf mal ve haklarıyla ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak şekilde müdahalede bulunmama yönünde de negatif yükümlülüğünün bulunduğu, sonuç olarak da bu durumda Türk Hukuk Sistemi’nde kadimden beri korunarak yaşatılan vakfa ait taşınmaz ve hakların vakfıyesi doğrultusunda istifadesine bırakılan toplum tarafından kullanılmasına engel olunamayağı, vakıf senedinde sürekli olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından bu hususlar dikkate alınmaksızın, Ayasofya’nın camii olarak kullanımının sonlandırılarak müzeye çevrilmesi yönünde tesis edilen dava konusu, Bakanlar Kurulu kararında hukuka uygunluk görülmemiştir. Dava konusu Bakanlar Kurulu kararının iptaline karar verilmiştir.” Karara Danıştay savcısından itiraz gelmezse, Ayasofya camii olarak ibadete açılacak. Karar uyarınca idarenin 30 gün içerisinde yapının müze öncesindeki durumuna getirerek, tamamının camii olacak şekle dönüştürmesi gerekiyor.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN DUYURDU
Cumhurbaşkanı Ayasofya kararı sonrası konuştu: Ayasofya Camii’ne ücretli giriş uygulamasını kaldırıyoruz. Tüm camilerimiz gibi Ayasofya’nın kapıları müslim ve gayrimüslim herkese sonuna kadar açık olacak. Ayasofya’yı 24 Temmuz’da ibadete açacağız. Uluslararası alanda ortaya konan her türlü görüşü anlayışla karşılarız ancak Ayasofya’nın hangi amaçla kullanılacağı Türkiye’nin egemenlik hakkı. Buna karşı her türlü tavrı bağımsızlığımızın ihlali olarak kabul ederiz. Ayasofya Fatih’in ve onun kurduğu vakfın üzerine tapulanmıştır. Tek parti döneminde alınan bu karar, tarihe ihanet olmanın yanında hukuka da aykırıydı. Çünkü Ayasofya ne devletin ne de herhangi bir kurumun malı değil, vakıf mülküdür.
2008’DEKİ BAŞVURUDA HUKUKA AYKIRILIK BULUNMAMIŞTI
Danıştay savcısı, 2 Temmuz’da duruşmada 1934 tarihinde yapılan işlemin hukuka uygun olduğunu belirterek “Ayasofya hakkındaki karar geçmişte Bakanlar Kurulu tarafından alınmıştır. Dolayısıyla şu anda Ayasofya’yı tekrardan açmak Bakanlar Kurulu’nun yani Cumhurbaşkanlığının kararını gerektirir. Bu nedenle davanın reddini talep ediyoruz” demişti. Söz konusu dernek ilk davasını 2005’te açmıştı. Danıştay Bakanlar Kurulu kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008’de ise Ayasofya Camii’nin müze olarak kullanılmasında hukuka aykırılık bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetti. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Dairenin bu kararını onamıştı. Derneğin Anayasa Mahkemesine yaptığı bireysel başvuru hakkında ise 2018’de karar verilmişti. Yüksek Mahkeme, Ayasofya’nın namaz kılınması için ibadete açılması yönündeki talebin reddedilmesi nedeniyle din ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği iddiasıyla yapılan başvuruyu, ‘yetkisizlik’ nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.
ERDOĞAN GÜNDEME TAŞIMIŞTI
5 Haziran: Erdoğan, AK Parti MYK’sında ibadete açılması konusunda ‘Çalışma yapın, getirin’ talimatı verdi.
8 Haziran: Bahçeli “Ayasofya’dan çan sesi değil, Allah’ın izniyle ezan sesi yükselecek” açıklamasında bulundu.
9 Haziran: İYİ Parti Meclis’te Ayasofya için araştırma önergesi verdi. Meselenin araştırma aşamasını geçtiğini söyleyen AK Partili Mehmet Muş önergeye hayır oyu vereceklerini söyleyerek temmuzu işaret etti.
12 Haziran: CHP Sözcüsü Faik Öztrak “Tavrımız net, daha önce de duyurmuştuk. Açacaksanız elinizi tutan kimse yok” dedi.
17 Haziran: Erdoğan’ın MYK’da “Ayasofya Camii için 2 Temmuz’da alınacak Danıştay kararının ardından inşallah namazımızı kılarız” dediği belirtildi.
DİYANET’E DEVREDİLDİ
Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasını sağlayan kararı imzaladı. Erdoğan kararı sosyal medya hesabından “Hayırlı olsun” ifadeleri ile paylaştı. Danıştay 10. Dairesi’nin Ayasofya Camii’ni müze yapan 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etmesinin ardından Ayasofya Camii’nin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına yönelik Cumhurbaşkanı Kararı, Danıştay’ın kararının duyurulmasından yaklaşık bir buçuk saat sonra Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda “Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesi hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı, Danıştay 10. Dairesi’nin kararı ile iptal edildiğinden, Ayasofya Camii’nin yönetiminin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına karar verilmiştir” ifadelerine yer verildi.