2008 küresel krizi başlamadan önce çoğu kimse ve ülke bir krizin gelmekte olduğunu fark bile edemedi. Hatta Mayıs 2008'de bazı merkez bankaları ve bizim T.C. Merkez Bankamız bile ekonomiyi soğutmak için faiz artırımına gitmişlerdi. Sanıyorlardı ki ekonomi çok iyi, her şey yolunda, motoru biraz soğutmak lazım.
Oysa küresel bir kriz geliyordu.
Öyle bir geliyordu ki siyasi hiç kimse bu krizi kabul etmek istemiyor ve herkes inkar ediyordu. "Ne krizi kardeşim, kriz miriz yok" diyenler sanki bu işin sözle düzeleceğini sanıyorlardı.
Olmadı tabii ve kriz tüm şiddeti ile ekonomileri savurup durdu. Borsalar satış yiyor, finansal dengeler yerinden oynuyordu. En önemlisi finansal kurumlara olan güven yara alıyordu.
Lehman'ın batışı krizi derinleştirdi
İşin en kritik noktası ABD'de Lehman Brothers adlı yatırım şirketinin batışı ile başladı. Veya Lehman'ın batışına izin verilmesi ile başladı.
Bilindiği gibi mali kuruluşlar aslında ne kadar karlı, ne kadar likit olurlarsa olsunlar 'güven' temeli üzerine çalışırlar. Başkasının parasını çevirdikleri için herkes parasını almaya kalktığında ortada böyle bir para olmadığından tüm sistem çöker.
Lehman batışı bu açıdan çok kritikti.
Maliyeti o kadar fazla oldu ki... Lehman Brothers'ın kendi zararı sadece 613 milyar dolar olmasına karşılık küresel zararı trilyonlarca doları geçti.
Lehman sonrası diğer yatırım şirketlerinin zararları hemen devletleştirildi. Goldman Sachs ve Morgan Stanley'in hemen statüsü değiştirildi. Trilyon doları aşan zararları ile Freddie Mai ve Fannie Mai batırılmadı.
Lehman mali kuruluşlara güvenin yıkılması açısından ders olmuştu. Ama çok acı bir ders.
Bugün yeni bir Lehman vakası Avrupa'nın kapısında.
Avrupa'nın Lehman'ı Yunanistan.
Cipras AB'nin dayatmalarını halka yani referanduma getireceğini açıkladı ve kıyamet koptu. Yunanistan'da zaten ECB (Avrupa Merkez Bankası) sayesinde yaşayan bankacılık sektörü kilitlendi.
ECB, Yunanistan bankacılık sistemini "acil fon- ELA" sistemi üzerinden ayakta tutmaya çalışıyor. Yunanistan bankacılık sektöründe kalan mevduat son saldırı öncesi 135 milyar euroya düşmüştü.
Yunan halkı artık bankadaki parasına güvenmiyor. AB ile her restleşmede bankalara koşarak paralarını kurtarmaya çalışıyor. Bu tablo bir ülke için zaten iflasın ta kendisidir. Yunanistan artık Avrupa'ya ve IMF'ye borcunu ödemese bile bankacılık sektörü bitmiş hale geldi. Bu durumdan kurtulması başlı başına bir başka sorun.
Avrupa'da 'güven' bitiyor
Kısaca Yunanistan ve Yunanistan'ın bankacılık sektörünün yaşadığı "güven" sorunu yeni bir krizin de habercisi. Henüz kimse çok fark etmemiş olsa da Avrupa Birliğinin Lehman krizi kapımızda duruyor.
Avrupa Birliği eğer Yunanistan'ın ve/veya Yunanistan bankacılık sisteminin batışına izin verirse bu yük sadece Yunanistan ile sınırlı kalmaz.
Sorun Yunanistan bankalarında son kalan 135 milyar euronun akıbeti değildir. Sorun AB'nin değerleri ve temeli haline gelmiştir.
Kısaca gelir adaletsizliğinin yol açtığı küresel ekonomik buhranın yeni bir aşamasındayız. Yeni bir Lehman ve yeni bir kriz dalgası yaşanacak mı yaşanmayacak mı?
Son karara kaldı 2 gün!