EKONOMİ SERVİSİ / İSTANBUL
2017’nin ilk yarısındaki yüksek büyüme rakamları ile tüm dünyayı şaşırtan Türkiye’de geleceğe ışık tutan öncü göstergeler, ikaz sinyalleri yakıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı tüketici güven endeksi, ekimde geçen aya göre yüzde 2 azalış gösterdi. Buna göre eylülde 68,7 olan endeks, ekimde 67,3 oldu. Ekimde de kayıp yaşayan endeks, üst üste 3 ay geriledi. Endeksin düşüşündeki ayrıntılara bakıldığında şu noktalar dikkat çekti:
* Hanenin maddi durum beklentisi endeksi de söz konusu dönemde yüzde 2,9 azalarak ekim ayında 87 olarak kayıtlara geçti.
* Genel ekonomik durum beklentisi endeksi, eylülde 94,7 iken yüzde 4,5 azalarak 90,4 değerine düştü.
* İşsiz sayısı beklentisi endeksi ise eylüle göre yüzde 0,6 artarak bu ay 70,9 oldu.
* Tasarruf etme ihtimali endeksi yüzde 4,2 arttı. Eylülde 20,2 olan endeks 21 değerine yükseldi.
Ekonomik Güven Endeksi:
Gelecek büyüme rakamlarına dair en önemli sinyali veren Ekonomik Güven Endeksi, Eylül ayında düşüş yaşadı. Ekonomik güven endeksi Eylül ayında bir önceki aya göre %3 oranında azalarak 106 değerinden 102,8 değerine geriledi. Söz konusu dönemde inşaat sektörü güven endeksi 88,3’ten 83,5’e, tüketici güven endeksi 71,1’den 68,7’ye, perakende ticaret sektörü güven endeksi 108’ten 105,9’a ve hizmet sektörü güven endeksi 105,4’ten 103,3 değerine geriledi. Eylül ayında reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi ise 110’2’den 110,8 değerine yükseldi. Ekonomik güven endeksinin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, 100’den küçük olması ise genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği göstermektedir.
Sektörel Güven Endeksleri:
* Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi ağustosta 105,4 iken eylülde yüzde 2 azalışla, 103,3’e düştü. Hizmet sektöründe eylülde, bir önceki aya göre; iş durumu, hizmetlere olan talep ve hizmetlere olan talep beklentisi endeksleri sırasıyla yüzde 0,9, yüzde 2,7 ve yüzde 2,3 azaldı.
* Perakende ticaret sektörü güven endeksi, eylülde yüzde 2,3 oranında azalarak 105,9 değerine geriledi. Perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre, iş hacmi-satışlar, mevcut mal stok seviyesi ve iş hacmi-satışlar beklentisi endeksleri sırasıyla yüzde 1, yüzde 4,2 ve yüzde 1,9 azaldı.
* İnşaat sektörü güven endeksi ağustosta 88,3 iken bu ay yüzde 5,5 azalarak, 83,5 değerine düştü. Söz konusu sektörde bir önceki aya göre; alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi ve toplam çalışan sayısı beklentisi endeksleri sırasıyla yüzde 5 ve yüzde 5,8 azaldı.
SANAYİNİN ÇARKLARI DURULDU
İmalat sanayi satın alma yöneticisi endeksi (PMI): İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan PMI, ağustos ayında yaklaşık altı buçuk yılın en yüksek değerini aldıktan sonra eylülde 53.5’e geriledi.
* Yeni siparişler endeksi eylülde 57.7’den 54.3’e gerilemesine karşılık toplam siparişlerdeki güçlü artışın sürdüğüne işaret ederken, iç pazar kaynaklı siparişler dış pazar kaynaklılardan daha hızlı arttı.
* İhracat siparişleri alt endeksi 53.5’ten 51.6’ya düştü.
* Üretim alt endeksi eylülde 57.9’dan 55.7’ye geriledi.
* Girdi ve fabrika çıkış fiyatlarındaki artış eylülde bir önceki aya göre hız kaybetti.
* Fiyatlardaki artış bu yılki ortalamanın altında kaldı. Endekste 50’nin üzeri büyümeye, altı daralmaya işaret ediyor.
ÜRETİCİDE BASKI ARTMAYA DEVAM EDİYOR
Türkiye’de ekonomi yönetiminin ilk gündem maddesi yüksek enflasyon ve bu sorunu çözebilmek için pek çok adım da atılıyor. Fakat yüzde 11,20’ye ulaşan tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) altında yatan en büyük nedenlerin başında ise üreticideki yüksek maliyet.
* Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı, ülke sınırları içinde üretimi yapılarak yurt dışına ihraç edilen malların üretici fiyatlarındaki değişimi ölçen yurt dışı üretici fiyat endeksi (YD-ÜFE), bir önceki yılın aynı ayına göre %24,05 artış gösterdi.
* Sektörlere göre en fazla artış, yüzde 44,42 ile kok ve rafine petrol ürünlerinde gerçekleşirken, bu imalatı sırasıyla yüzde 31,67 ile deri ile ilgili ürünler, yüzde 31,13’lük oranla kağıt ve kağıt ürünlerinde gerçekleşti.
* Ana sanayi gruplarına göre ise 2016’nın eylül ayına göre enerji sektöründe maliyetler yüzde 44,42 artış kaydederken, ara malı üretiminde yüzde 26,96, sermaye malında ise yüzde 22,10 artış yaşandı.
* 3 Ekim’de açıklanan Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) de, 2017 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %16,28 yükseldi. Ana sanayi gruplarına göre ara malı üretiminde yüzde 22,96, sermaye malında yüzde 15,92, dayanıklı tüketimde yüzde 14,46, enerjide yüzde 11,20, dayanıksız tüketim ürünlerinin maliyetinde ise yüzde 8,79 artış kaydedildi.
SAMEKS’TE DÜŞÜŞE DEVAM
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği’nin (MÜSİAD) açıkladığı eylül ayı SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 1,6 puan azalarak 54,8 değerine geriledi.
* Gözlenen bu azalışta hizmet endeksinin 3,0 puan azalarak 52,2 puana gerilemesi etkili oldu.
* Sanayi endeksi de 1,7 puanlık azalışla 58,0 puana geriledi. Temmuz ayında 59,3 puanla tarihi zirvesini gören endeks, ağustos ve eylül aylarında sırasıyla 56,4 ve 54,8 seviyesinde gerçekleşti ve yılın üçüncü çeyreğini 56,8 puan ortalamasıyla kapattı.
* MÜSİAD Genel Başkanı Abdurrahman Kaan, “Endekslerde gözlenen hız kaybına rağmen SAMEKS’in 50 referans değeri üzerinde seyretmesi, reel sektörün dinamizminin sürdüğünü gösteriyor” dedi.