HÜSEYİN İSTEMİL
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Çin’i hem ülke içinde yarattığı gözetleme sistemi hem de ekonomik ve diplomatik nüfuzunu kullanıp küresel çabaları engelleyerek insan hakları için ‘küresel tehdit’ oluşturmakla eleştirdi. Çin tarafından iki gün önce Hong Kong’a girişine izin verilmeyen HRW Direktörü Kenneth Roth, örgütün ‘2020 Dünya Raporu’nu BM Genel Merkezinde düzenlediği basın toplantısında açıkladı.
Roth, Çin hükümeti başta olmak üzere ABD’deki Donald Trump yönetimi ve göçmen politikası, Myanmar ordusunun Arakanlı Müslümanlara yönelik hak ihlalleri, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçlerinin Yemen’deki insan hakları ihlalleri, Venezuela ve Suriye gibi birçok ülkeye sert eleştiriler yöneltti. Roth, “Pekin uzun süre ülke içindeki muhalifleri bastırdı, şimdi ise Çin hükümeti bu sansürü dünyanın geri kalanına yaymaya çalışıyor. Hükümetlerin herkesin geleceğini korumak için Pekin’in uluslararası insan hakları sistemine yönelik küresel saldırılarına karşı birlikte hareket etmesi gerek” dedi.
MÜSLÜMAN ÜLKELERE ELEŞTİRİ: Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Uygurlara yönelik baskı ve insan hakları ihlallerine değinen ve özellikle Müslüman ülkeleri, İslam İşbirliği Teşkilatı’nı ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’i Çin hükümetine karşı sessiz kalmakla eleştiren Roth “Örneğin İslam İşbirliği Teşkilatı Sincan’daki Uygurlara baskıya karşı Çin hükümetini protesto etseydi, Çin’in 57 ülkeye misilleme yapması gerekecekti. Çin ekonomisi tüm dünyayla boy ölçüşemez” diye konuştu. Çin’de son yıllarda Uygur Türklerinin yaşadığı Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde eğitim merkezi adı altında faaliyet gösteren kamplar ile Uygurların kimlik ve kültürlerine yönelik ihlaller uluslararası kamuoyu tarafından da eleştiriliyor.
ÇİNLİ DİPLOMATIN YÜZÜNE SÖYLEDİ: İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporunda, son iki yılda Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde çok sayıda kişinin ‘önleyici polisiye tedbir’ adı altında suçsuz yere alıkonulduğu ve siyasi bakımdan tehlikeli olarak değerlendirilen bireylerin herhangi bir yargı kararı olmaksızın toplama kamplarına gönderildiği belirtilmişti.
BM ve diğer uluslararası örgütler, kampların incelemeye açılması çağrılarını yinelerken, Çin şu ana kadar kendi belirlediği birkaç kampın az sayıda yabancı diplomat ve basın mensubu tarafından kısmen görülmesine izin verdi. Çin makamları, BM yetkililerinin doğrudan bilgi almak amacıyla bölgede serbestçe inceleme yapma talebini geri çeviriyor. Toplantıya katılan Çinli diplomat Sing Cişeng ise raporda ‘ön yargı ve yalanların’ yer aldığını savunarak, ülkesine yönelik suçlamaları reddetti.
TRUMP VE AB’YE SERT ELEŞTİRİ: ABD Başkanı Donald Trump ve göçmen politikasına yönelik eleştirilerde de bulunan HRW Direktörü Roth “Trump, güvenilirliğini yitirdi, çünkü insan hakları standartlarını savunmak yerine sık sık dost otokratları kucaklıyor” ifadesini kullandı. Avrupa Birliğine yönelik eleştiriler de yönelten Roth “Avrupa Birliği, Brexit yüzünden başka yöne saptı, milliyetçi üyeler tarafından engellendi ve göçmen sorunu yüzünden görüş ayrılıkları yaşıyor, insan hakları konusunda güçlü bir ortak ses benimseyemedi. Diğer hükümetlerse açıkçası Çin tarafından satın alındı” değerlendirmesinde bulundu. Yaklaşık 100 ülkedeki insan hakları ihlallerinin yer aldığı 652 sayfalık 2020 Dünya Raporu’nda, Türkiye’ye de eleştiriler yöneltildi.
PEKİN’DEN YAPTIRIM TEHDİDİ: Öte yandan Pekin yönetimi, Hong Kong’daki insan hakları ihlallerini dünya kamuoyuna açıklayan sivil toplum kuruluşları Ulusal Demokrasi Vakfı, Ulusal Demokratik Enstitü, İnsan Hakları İzleme Örgütü ve diğerlerine yaptırım uygulanacağı tehdidinde bulunmuştu.