1915 olaylarının yıl dönümü kabul edilen 24 Nisan, uzun yıllar Türkiye-ABD ilişkilerinde kırılganlık oluşturdu. Başkanların seçim öncesinde Ermeni lobilerine verdiği ‘soykırım açıklaması’ vaadinin gerçekleşmesine bugüne dek Türkiye’nin diplomatik girişimleri engel oldu. Ankara, Carter’ın 1978’de başlattığı, Clinton’ın ise 1993’te kalıcı hale getirdiği ‘açıklama geleneğine’ karşı bu yıl kayıtsız kaldı. Kurumlar bu yönde bir çaba göstermedi, sadece ABD’deki Türk STK’ların Joe Biden’a mektubuyla yetinildi.
ERDOĞAN-BIDEN ARASINDA 88 GÜNDÜR GÖRÜŞME YOK
Biden, seçim sürecinde Trump’tan yana tavır alan Erdoğan’la temas kurmadı. 24 Nisan mesajında ‘soykırım’ ifadesinin yer alıp almayacağına Kongre’nin karar vereceği belirtildi. Temsilciler Meclisi ve Senato’nun iddiaları destekleyen kararlarına bakıldığında Türkiye yanlısı bir tavsiye beklenmiyor. Uzmanlar, Türkiye’ye yönelik suçlamanın ilişkilerde onarılamaz hasara yol açacağını belirtiyor. Türkiye’nin ortak hassasiyeti konusunda iktidar kadar muhalefete, iş dünyasına ve STK’lara da görev düşüyor.
TÜRKİYE'NİN 24 NİSAN SESSİZLİĞİ
Donald Trump döneminde Rahip Brunson krizi ve S-400 yaptırımlarıyla gerilen Ankara-Washington ilişkilerinde kritik bir viraj olan 24 Nisan da yaklaştı. Her yeni ABD Başkanı’nın seçimden önce Ermeni lobilerinin desteğini almak için vadettiği ‘soykırım’ açıklaması bugüne kadar diplomasi ile engellendi. Ancak bu yıl Ermeni iddialarının simgesel gününe 7 gün kala Ankara’ın hâlâ etkili bir adım atmaması Biden’in ‘soykırım’ ifadesini kullanabileceği endişelerini artırdı.
1915 olaylarının yıldönümü kabul edilen 24 Nisan, uzun yıllar Türkiye-ABD ilişkilerinde kırılma noktalarından birini oluşturdu. Başkanların seçim öncesinde Ermeni lobilerine verdiği ‘soykırım açıklaması’ vaadinin gerçekleşmesine bugüne dek Türkiye’nin diplomatik girişimleri engel oldu. ABD başkanları da bugüne kadar 1915 olaylarıyla ilgili ‘Büyük felaket’ ifadelerini kullanmayı tercih etti. Bunun birçok nedeni var. Türkiye’nin NATO üyeliği ve ‘stratejik müttefik’ bunlardan sadece iki sebepti. Ankara, Carter’ın 1978’de başlattığı, Clinton’ın ise 1993’te kalıcı hale getirdiği ‘açıklama geleneğine’ karşı bu yıl bir hafta kalmasına rağmen hala kayda değer bir girişimde bulunmadı. Kurumlar da bu yönde bir çaba göstermedi.
Yeni başkan Joe Biden, seçim sürecinde selefi Donald Trump’tan yana tavır alan Cumhurbaşkanı Erdoğan’la temas kurmadı. 24 Nisan mesajında ‘soykırım’ ifadesinin yer alıp almayacağına Kongre’nin karar vereceği belirtildi. Temsilciler Meclisi ve Senato’nun iddiaları destekleyen kararlarına bakıldığında Türkiye yanlısı bir tavsiyenin çıkmayacağı belirtiliyor. Uzmanlar, Türkiye’ye yönelik olası bir ‘soykırım’ suçlamasının ilişkilerde onarılamaz hasara yol açacağı uyarısında bulunuyor. Ancak Türkiye’nin ortak hassasiyeti konusunda iktidar kadar muhalefete, iş dünyasına ve STK’lara da görev düştüğü vurgusu da yapılıyor.
BU YIL KÖTÜ SÜRPRİZ OLABİLİR:
Bu arada uzmanlar Biden’ın, Beyaz Saray’a yerleşmesinin üzerinden 5 aydan fazla bir zaman geçtiğini ancak Ankara, hala Biden’dan telefon beklerken 24 Nisan’da kötü bir sürprizle karşılaşabileceğini belirtiyor. Yine uzmanların iddiasına göre Biden’ın 1915 olaylarına ilişkin Ermeni iddiaları için ‘soykırım’ nitelendirmesinde bulunmaya hazırlandığı ifade ediliyor. Bu kapsamda ABD’li bir grup senatör, Biden’a, 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak tanıma çağrısı yapan bir mektup gönderdi. Demokrat Senatör Bob Menendez ile Cumhuriyetçi Senatör John Cornyn’in yaptığı ve 38 senatörün imza attığı mektup, Senato Dış İlişkiler Komitesi tarafından duyuruldu.
Mektuptta, Biden’ın geçen yıl yaptığı bir konuşma hatırlatılarak, “Ermeni soykırımı gerçeğini resmen tanıma çağrısını güçlü şekilde yapmak üzere size yazıyoruz. Geçmişte Ermeni soykırımını soykırım olarak tanımıştınız, şimdi Başkan olarak yine aynı şeyi yapmaya çağırıyoruz” denildi. 2019 yılında ABD Kongresi’nin her iki kanadında da kabul edilen “1915 olaylarının soykırım olarak tanınması” yönündeki karar tasarılarına atıf yapılarak Başkan Biden’ın da olayı “soykırım” olarak resmen tanıması istendi.
CENEVRE VE AİHM HATIRLATMASI:
tkurumların sessiz kaldığı süreçte ABD’deki Türk STK’ları Joe Biden’a mektup gönderdi. Türk Amerikan Yönlendirme Komitesi (TASC) tarafından Biden’a gönderilen mektupta “24 Nisan’daki başkanlık bildirinizin Osmanlı-Ermeni trajedisini soykırım suçu olarak nitelendirmemesi Türk Amerikan toplumu için önemlidir” denildi. Mektupta, TASC’nin Amerika’da Türk, Azerbaycan ve Türkçe konuşan toplumlardan siyasi ve dini geniş bir yelpazede bir milyon kişiyi temsil ettiğine işaret edilerek, Biden’ın ülkedeki mevcut derin ayrılıkları iyileştirme misyonunu destekledikleri kaydedildi.
1885-1919 yılları arasındaki Ermeni isyanları ve Osmanlı’nın bunlara verdiği karşılıklar sonucu yaşanan trajik can kayıplarından derin üzüntü duyulduğu vurgulanan mektupta “Soykırım suçlamalarından ziyade uzlaşmak, mesafe katetmek için adil ve uygun bir yoldur” ifadesi paylaşıldı. Mektupta, BM Cenevre sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına göre Ermeni olayının “soykırım” olarak görülmediği hatırlatılarak, “24 Nisan’da iftira atmaktansa, Ermenileri ve Türkleri ortak kökleri üzerine inşa etmek ve karmaşık geçmişle uygun bir şekilde hesaplaşmak adına bir araya getirmek için liderlik etmeye davet ediyoruz” denildi.
ORTAKLIĞINA BÜYÜK ZARAR VERİYOR:
Washington merkezli Türk-Amerikan Dernekleri Asamblesi (ATAA) de Biden’a açık bir mektup göndererek, 24 Nisan’da yapacağı açıklamada, Ermeni propagandalarını değil temsil ettikleri yarım milyon Türk kökenli Amerikan toplumunu da dikkate almaları çağrısında bulunuldu. Mektupta, tarihin manipüle edilerek yanlış yorumlanması ve milletleri lekeleme çabalarının ABD’deki ve dünyanın her yerindeki Türkleri gücendirdiğinin altı çizilerek, Ermenilerin dayattığı “soykırım” ifadesi için “Her girişim Türk Amerikan toplumuna ve ABD-Türkiye ortaklığına büyük zarar veriyor” denildi. Osmanlı Ermenileri trajedisi tartışmalarının açık ve titiz şekilde yapılacak tarihi ve hukuki araştırmalarla çözülebileceği vurgulandı.