İspanya’nın özerk bölgesi Katalonya bugün bir kez daha referanduma gidiyor. Hatırlanacağı gibi Katalanlar İspanya’dan ayrılmak için daha önce de bu yönteme başvurmuş, ancak bağımsızlık çağrısı yeterince destek görmemişti. Kasım 2014’de sandığa gidenlerin yüzde 80’i bağımsızlık demişse de katılım oranı çok düşük olduğu için yine bağlayıcı ve tabii ki yasal olmayan bu referandum doğrudan siyasi sonuç doğurmamıştı.

Katalan gazetesi El Periodico de Catalunya adına yapılan bir kamuoyu yoklaması bu kez Katalanların yüzde 85’nin sandığa gideceğine, bağımsızlık için sandıktan yüksek bir destek çıkacağına işaret ediyor. Belki de bu yüzden Madrid’deki merkezi yönetim bir öncekinden daha ısrarlı bir şekilde referandumu yaptırmamak için çalışıyor. Diğer yandan açıkça yasa dışı olması nedeniyle referanduma tahmin edildiği oranda katılım sağlanamayacağı da söyleniyor.

***

Katalonya bağımsızlık talebiyle ortaya çıkan pek çok yerden farklı bir siyasi ve ekonomik iklime sahip. İspanya’nın genelinden daha varlıklılar. Demokrasileri konusunda sıkıntıları yok. Özerk bir yönetime haizler. Kendi parlamentoları, başkanları, polisleri ve daha pek çok şeyi var. Dillerini konuşabiliyorlar. İstedikleri gibi yaşayabiliyorlar. İspanya’dan ayrılırlarsa büyük bir olasılıkla daha iyi değil daha kötü olacaklar.

Ama yine de pek çoğu bağımsızlık istiyor. Bu “paradoksal” durumu da milliyetçilik üstüne çalışanlar anlamaya ve anlamlandırmaya uğraşıyor. Ancak bugünkü referandumun onlara bu fırsatı tanıyacağı şüpheli. Referandum “başarılı” olsa bile sonrası tartışmalı. Destek alabilecekleri kimse yok. AB yetkilileri referandum “İspanya’nın iç işi”, “biz karışmayız” mealinde açıklamalar yapsa da, Katalonya’nın bir şekilde bağımsızlık kazanması halinde AB’ye üye olamayacağını söylüyorlar.

Ayrıca Katalonya’nın bağımsızlığı kabul edilirse Bask bölgesininki neden edilmesin diye düşünenlerin sayısı da hiç az değil. Kaldı ki Avrupa’da ayrılıklar bir kez başladı mı nerede duracağını kestirmek zor. Bağımsızlık fikri pek çok bölgeyi, hatta federal devletleri dahi etkileyebilir. Mülteci sorunu gibi görece marjinal konular geçmişin hatırlanmasına, özlenmesine neden olabilir.

Bugünkü referandumun sonucu kadar önemli olan bir başka konu da sürecinin yönetiliş biçimi olacaktır. Eğer merkezi yönetim güç kullanarak engelleme yolunu seçerse çözdüğünden daha fazla sorun yaratabilir. Ayrılıkçı siyasilerin tutuklanması ya da sokak çatışması, Katalan milliyetçiliğinin alevlenmesine, bağımsızlık konusunda kararsız olanların ve karşı çıkanların da aynı şemsiye altında fikren birleşmesine yol açabilir.

Foreign Affairs dergisinin web sayfasına geçtiğimiz günlerde Katalan bağımsızlığının neden kısa sürede gerçekleşmeyeceği üstüne bir makaleyle katkıda bulunan Omar Encarnacion

İspanya Başbakanı Mariano Rajoy’un isterse Anayasa’nın 155’inci maddesine dayanarak Katalonya’nın özerkliğini ulusal güvenliğe ciddi tehdit oluşturduğu gerekçesiyle askıya alabileceğini yazmış. Başsavcı José Manuel Maza’nın ise tutuklamalardan bahsettiğini vurgulamış.

***

Bizden binlerce kilometre uzakta gerçekleşecek bu referandum ve onun yönetiliş biçimi bizi de etkilemeye aday. Geçtiğimiz hafta başında Irak’tan ayrılmak amacıyla referandum düzenleyenlerin eli Katalonya’nın bağımsızlık yolunda ilerlemesiyle çok daha güçlenecek, İspanya deneyiminden dersler çıkartmaya, bu dersleri kendi eylemlerinin meşruiyetini anlatmak için kullanmaya çalışacaklardır.

Fakat Katalonya’nın ne yaptığından ve ne istediğinden de önemlisi başkalarının ona karşı göstereceği tepki olacaktır. Eğer tepki ayrılıkçı talepleri tanımamak yolunda olursa, -ki öyle olacağa benzer, hatta şimdiden öyle oldu- Türkiye, Irak, İran ve Suriye gibi ayrılıkçı taleplerden rahatsız olan ülkelere kullanabilecekleri ciddi siyasi malzeme sağlayacaktır. Yeter ki bizler tepkilerimizle ortaya istisnai bir durum çıkartmayalım…