Çin yönetimi geçiştirse de...

Uluslararası Af Örgütü’nün (UAÖ) geçen Pazartesi günü Doğu Türkistan’daki “eğitim kampları” hakkında yayımladığı ‘ÇİN: NEREDELER? SİNCAN UYGUR ÖZEL BÖLGESİ’NDEKİ TOPLU GÖZALTILAR HAKKINDA CEVAP VERME ZAMANI’ başlıklı raporu, Türk basınında maalesef hak ettiği ilgiyi görmedi. Çin’in dışında yaşayan ve Doğu Türkistan’daki yakınları hâlâ kayıp olan 100’ün üzerinde kişinin yanı sıra, Doğu Türkistan’daki toplama kamplarında işkenceye uğrayan birçok kişiyle bizzat da görüşülerek hazırlanan bir rapordan bahsediyoruz. Bugüne kadar bu konuda yapılan en ciddi çalışmalardan biri.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, 10 Eylül’de, “Sincan’daki sözde eğitim kamplarında Uygurlara ve diğer Müslüman topluluklara yönelik büyük çaplı keyfi gözaltılara ilişkin derinden rahatsız edici iddiaları” gündeme getirip, bu iddiaları araştırmak üzere bölgeye gözlemci göndermelerine izin vermesi için Çin yönetimine çağrıda bulunmuş, Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Gıng Şuang ise 11 Eylül’de bu çağrıya “Çin’in egemenliğine saygı” talebiylae cevap vermişti. Pekin, UAÖ’nün söz konusu raporunu da ‘Kendi egemenlik alanımızdaki zulmümüze kimse karışamaz’ mealinde bir açıklamayla geçiştirebilir. Yine de bu raporun önemsenmesi gerektiğini düşünüyorum; zira -tıpkı İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporu gibi- bu rapor da Doğu Türkistan’daki Çin mezaliminin sadece Müslümanlara ait ‘marjinal bir literatür’ olmaktan çıkarak dünya çapında bilinirlik kazanmasına hizmet ediyor.

Kısa vadede değilse bile orta veya uzun vadede -uygun bir konjonktür doğduğunda- bu bilinirlik, Çin yönetiminin Doğu Türkistan’da zulümden vazgeçirilmesine yarayabilir.

***

Geçen yazımda UAÖ’nün raporundaki bazı önemli hususlara dikkat çekmiş, fakat yer darlığı yüzünden şu önemli hususa değinememiştim: “Çalışma veya eğitim amacıyla özellikle Müslüman nüfusun ağırlıklı olduğu ülkelere gitmek ya da Çin dışında yaşayan insanlarla iletişim kurmak da insanları şüpheli konumuna düşüren temel sebepler arasında....”

Raporda buna somut örnekler veriliyor. Mesela; Kairat Samarkan isimli bir Doğu Türkistanlı, kısa bir süreliğine Kazakistan’a gittiği için “ülkesine ihanet” şüphesiyle Ekim 2017’de gözaltına alınıp Şubat 2018’e kadar -dört ay- toplama kampında tutulmuş. Samarkan kadar ‘şanslı’ olmayanlar da var. 10 aydır kendisinden haber alınamayan Hüseyin Sagambay gibi…

Rapordan okuyalım: “Moskova Devlet Üniversitesi’nde okuyan Kazak öğrenci Bota Hüseyin, babası Hüseyin Sagambay ile en son Kasım 2017’de WeChat’te konuştu. Esasen Sincanlı olan ailesi, 2013’te Kazakistan’a yerleşmişti. Bota’nın babası 2017 sonlarında bir doktora görünmek için Çin’e geri döndü, ancak yetkililer Sincan bölgesine vardığında babasının pasaportuna el koydu. Bota daha sonra akrabalarından babasının ‘siyasi eğitim kampına’ gönderildiğini öğrendi. Sincan’daki akrabaları Bota ile tekrar iletişim kurmalarının onları zan altında bırakabileceğinden o kadar korkuyorlardı ki, babası kampa gönderildikten sonra Bota ile iletişimi kestiler. Bota, yaşadıklarını şöyle anlattı: ‘Babam sıradan bir vatandaş. Gözaltına alınmadan önce mutlu bir aileydik. Birlikte gülüp eğlenirdik. Artık gülemiyoruz ve geceleri uyuyamıyoruz. Her gün korku içinde yaşıyoruz. Bu durum annemi çok yıprattı. Babamın nerede olduğunu bilmiyoruz. Hala hayatta olup olmadığını bile bilmiyoruz. Babamı yeniden görmek istiyorum.’”

***

Ülke sınırlarını çoktan aşan Çin mezaliminin bir cüzünü de yurt dışındaki Doğu Türkistanlılardan ajan devşirme uygulaması teşkile ediyor. UAÖ’nün raporunda bu konuda şu cümleleri okuyoruz: “Çin güvenlik görevlileri, ülke dışında yaşayan topluluklar içinden ajanlar görevlendirmek için saldırganca çaba harcıyor. Ajan olmak üzere seçilen kişilerin iş birliği yapmadıkları takdirde Sincan bölgesinde yaşayan aile üyelerini gözaltına almakla tehdit edildiği ifade ediliyor. İş birliği yaptıkları takdirdeyse sevdiklerine hoşgörülü bir muamele gösterileceğine dair sözler veriliyor. Yurt dışında yaşayan topluluklar içinde kimlerin Çin’deki güvenlik görevlilerine bilgi verdiğinin bilinmemesi, şüphe ve güvensizlik tohumları ekmenin yanı sıra, yalnızlık ve korku hissini derinleştiriyor.

İngilizce biliyorsanız ve raporun tamamını okumak isterseniz (metnin tamamı henüz Türkçeye çevrilmedi), UAÖ’nün internet sitesine bakabilirsiniz.

YORUMLAR (12)
YORUM YAZ
UYARI: Hakaret, küfür, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. (!) işaretine tıklayarak yorumla ilgili şikayetinizi editöre bildirebilirsiniz.
12 Yorum
  • KARAR OKURU / 27.09.2018 15:11

    Önecelikle Hakan bey hakın yanında durduğunuz için allah razı olsun.sonrası başkanmızın dunyada adalet istemesi sadıce Filistin için galıba, yada Filistin tüm dunyadıkı muslman olarak görülyor.bizim yönetciler zulum a göz yomyur.ahırete inanırız biz

    Yanıtla (0) (0)
  • alemdar / 27.09.2018 11:27

    Biz ölmüşüz ağlayanımız yok, yabancı basın bile Doğu Türkistana daha çok yer ayırıyor...Bizim gazetelerde kıyı köşe haberi olmuş durumda...Yaptığımız iş anca Ver Mehteri!...

    Yanıtla (0) (0)
  • Maraşlı / 27.09.2018 10:01

    Zulme karşı çıkmayı bir tarafa bıraktık, bari bir açıklama yapın ya da yapılan zulümleri tüm dünyaya duyuracak çalışmalar yapın..

    Yanıtla (0) (0)
  • KARAR OKURU / 27.09.2018 08:00

    sefine soyle de bi ey cin desin ne olur.diyebilir mi.abd ye demediklerini birakmadilar trumpla koridor gorusmesi icin fellik fellik kovalamaca.herkes bunu bilmiyo saniyolar

    Yanıtla (0) (0)
  • KARAR OKURU / 27.09.2018 07:19

    Sayın yazar size yürekten teşekkür ediyorum! Bu çığlığı duyduğunuz için. Doğu türkistandaki anne, babam ve akrabalarımla bir senedir irtibatım kesildi . Bir sene önceki son telefon görüşmemiden sonra evimizi polisler basmış sırf yurtdışından aradığı için! Bu zulme sessiz kalan dilsiz şeytandır

    Yanıtla (0) (0)
  • Abdullah birisi / 27.09.2018 06:29

    Sayin albayrak biz yani halk hallederiiizzz rahat olunuz lütfen...darbe olunca tanklarin altina yatariz...dolar ve fiatlar yükselince dolarlarimizi ve altinlarimizi bozdurur destek veriririiiizzz...yalnız şu aralar kafamız biraz karisik nazi artigi dediğimiz 3 cü havalimanini kiskanan en buyuk ulke almanya ile barisma ve stratejik ortaklik kurma calismalarinin ardindan çine verecegimiz ayar konusunda mütereddid kaldik halk olarak. sonra çinle de şangay 5 lisi anlasmamiz la iyot gibi ortada kalmayalim...siz reisimize bi sorsaniz ne yapmamiz gerektigini..ona göre çıkalım er meydan

    Yanıtla (0) (0)
  • Yalçın / 27.09.2018 04:17

    Bu çabanızı takdir ediyorum.Bizim sözde muhafazakar medyanın bu konuda gözü kör kulağı sağır...Veyahut konjonktür nedeniyle(Abd ile aramızın kötü olması sebebiyle oradan gelen yatırımların kesilmesinden ötürü Çin'den medet umulması) bu durum hasır altı ediliyor.Veya en kötü bakış açısı bunca uluslararası medyada çıkan haberlerin ve raporların Abd'nin Türkiye ile Çin'in arasını bozmak için çıkarttığının söylenmesi...

    Yanıtla (0) (0)
  • Karar Okuru / 27.09.2018 02:22

    1990'larda bir ingliz (bbc) nukleer fizikcinin muhabir kimligiyle gizlice Uygur bolgesinde cektigi bir belgesel izlemistim. Cin'in nukleer denemeleri sonucu (ki, ben kasti oldugunu dusunuyorum) 50 yas ve alti dogustan kolsuz, bacaksiz, burunsuz, kulaksiz bir cok insan vardi. Benzer nukleer zehirleme belirtileri Asyadaki eski Sovyet somurgesi diger Turklerde de var. Kirgiz, Kazak, Turkmen hemen her Turkte toprak ve suyun zehirlenmesine bagli kalp yetmezligi, ureme bozuklugu vs hastaliklar yaygin.

    Yanıtla (0) (0)
  • Çerkez Ethem / 27.09.2018 01:03

    Teşekkürler size, sizin gibi birkac yazar haricinde kimse Dogu Türkistandaki yaşananları ciddi birşekilde yazmıyolar, konuşmuyolar. Düne kadar katliamcı çin devletine bagırıp çagıranlar, protesto edelim diyenler, bugün çin devleti nekadar iyi bizlere konuşması yapıyorlar ! Nerden nereye ! Çıkarlar uyunca t.c.nin çok geniş karakterli elit/siyasetçileri dünün katliamcı,ırkçı dediklerine, bugün övüp kanka olabiliyorlar ! Allah zulüm altında yaşamak zorunda kalanlara yardım etsin.

    Yanıtla (0) (0)