Kutsal kelimesindeki seslerin bize ne anlattığını görmeye çalışacak olursak, evvela kelimedeki “sal” ekinin Türkçe bir ek olmayışına takılmadan, ses ve anlam ilişkisi bakımından kelimeye baktığımızda “s” sesinin dışarı çıkarma anlamı verdiğini biliyoruz. Dolayısıyla kutsal kelimesi “kut”un dışında fakat “kut”a benzemek gibi bir anlam kazanmış olur.

Normalde, yani Türkçenin normlarına göre hareket ettiğimizde Türkçede “sal”eki yok: yani “kutsal” diye bir kelime yok. Bu kelimeyi birileri Türkçenin içine sokmaya çalışmışlar. Gündelik dile de yerleştirmişler.

Tarama Sözlüğüne “kut” ile başlayan hangi kelimeler var diye baktığımızda hüma kuşunun kutlu kuş olarak geçtiğini görüyoruz. “Kutluluk” saadet anlamında geçiyor. 14. yüzyılda “kutsuz” kelimesinin uğursuz anlamında geçtiğini görüyoruz. Dede Korkut’ta “Kademi kutsuz gelin deyince utsuz gelin desinler.” cümlesini görüyoruz. 15. yüzyıla ait bir kaynağımız olan Atalar Sözü isimli eserde ise “Kutsuzun yedi eve dek ziyanı dokunur” cümlesini görüyoruz.

Kutalmış diye bir kelimemiz var. Kut almak mı bu kelimemiz yoksa kutalma, kutalıyor olmak diye bir fiilimiz mi var diye aklımıza takılıp geçsin. Kutalmış oğlu Süleyman deyü bir zat var ki, Allah rahmetini esirgemesin, Kutalmış ismini sayesinde hatırlayabiliyoruz.

İsim demişken kimileri Dede Korkut’un ismindeki “kut” sesinin kutlu olmak ile alakalı olduğunu söylüyor. Kanaatim hürmet anlamında korku ile alakalı olduğu yönünde.

“Kut” kelimesini şimdiye kadar hiç ele alınmadığı bir şekilde “mutlu” ile “kutlu” kelimelerinin birbiri ile ilişkisi üzerinden ele almak istiyorum. Daha sonra da “utku” ve “yenmek” ilişkisi üzerinden (utku zafer, yenmek anlamına geldiği için) “utku” ile kelimenin kökündeki “ut” ile y-utmak kelimeleri arasıdaki ilişkiyi dikkatlerinize sunmak istiyorum. Böylece “utku”, “kutlu”, “mutlu”, “yutmak” kelimelerinin aynı kökten geldiğini iddia etmiş oluyorum. Konuya girişi “kutsal” kelimesi üzerinden yaptım, zira kutsal ile mukaddes birbirine fena halde karıştırılıyor. Hatta “kutsi” ile “kutsal” aynı kök zannediliyor. Bu “kut” meselesi öyle kolay bir mesele değil demek için girişi bu kafa karıştıran “kutsal” meselesinden yaptım. “Kutsal” kelimesi kuruluşu itibarıyla yanlış olsa da onun kullanımını kaldırma gücüm yok açıkçası.

***

Kutadgu Bilig’deki kutadgu’nun da saadet, mutluluk olarak anlamlandırıldığını görüyoruz, biliyoruz. Biliyoruz mu? Bir saniye!! Orada bir duralım. Kutadgu kelimesine Arapçadaki saadet anlamı verilebilir belki ama mutluluk anlamının verilmesine engel teşkil edecek bir durum olmalı.

Nereden çıkarıyorsunuz diyecek olursanız, şuradan: Kökses Teorisi diye bir teorimiz var. Bu teoriye göre kut kelimesinin kökü “-ut-”. “Ut” kökünün başına “k” gelirse kelimemiz “kut” oluyor. “M” gelirse “mutlu” kelimesindeki “mut” oluyor. “Y” sesi gelse “yutmak”taki “yut” oluyor. “T” sesi gelse kelime “tutmak” olacak.

Diyeceksiniz ki seslerle böyle oynayarak kelimeleri değiştirme hakkına sahip miyiz? Ben de derim ki, kelimelerdeki sesleri ekleyip çıkartan ben değilim. Bu dil zaten böyle kurulmuş bir yapıya sahip. Ben sadece aynı kökten gelen kelimeler arasındaki irtibatlılığı ortaya çıkarmaya çalışıyorum.

Yaptığım sadece şu: Aynı kökten gelen bu kelimeler arasında bir mana bağı olduğunu da savunuyorum. Başa gelen ünsüz sesin kelime köküne nasıl bir mana kattığını takip etmek böylelikle daha mümkün hale gelebiliyor.

Ve buradan hareketle “m”, “k”, “y”, “t” seslerinin geldikleri kelimelere nasıl bir mana kattıklarını Türkçe içerisinde izleyerek (arzu edenler “m”, “k”, “y”, “t” seslerinin Dünya dillerinde neler yaptığına da tek tek eğilebilir, bunun bir zararı yok; aksine faydası var.)

“mutluluk” kelimesi ile “kutadgu” kelimesi arasında az da olsa bir farklılık olmak zorunda. Yani mutluluk anlamına geliyor olsa idi müelliğinin “mutadgu” demesi gerekirdi.

Kutlu mutlu yutmak ütmek Utku yenmek yemek ilişkisine de haftaya devam etmeye çalışalım.