“Görünmek” kelimesi ile “gözükmek” kelimesinin farklarını irdelemeye çalışıyoruz. Görünmekteki “n” sesine Yunus Emre’de nesne kelimesini ve “niye”, “neye”, “neden”, “niçin” kelimelerini irdelerken biraz girmiştik. “N” sesinin ne yaptığını fark etmeye başlamak için aslında “niye” ve “neye” ve “ne’den” kelimeleri güzel bir kapı. “N” diye bir merkez var yani. O merkezin kendi anlamı katması, dönüşlülük anlamı katması biraz daha anlaşılabilir böyle bakınca. Peki dönüşlülük n’si veya dönüşlü çatı isimlendirmesi “n”nin yaptığını ifade etmek için uygun mu, yeterli mi? Bu terimi karşılayacak başka isimlendirmelerde de bulunulmuş. Türk Dil Kurumu’nun 1934 baskısı Gramer Istılahları kitabında “yanlanışlı” tabiriyle karşılaşıyoruz. Tahsin Banguoğlu 1940 yılında “mutavaat tabanı” derken 1974 yılında ise “dönüşlü görünüş” demiş. Mutavaat dediği boyun eğmek, alışmak, karşı çıkmamak, itaat etmek gibi anlamlara geliyormuş, unutmuşuz bu kelimeyi artık. “Dönüşlü” kelimesinin ortasındaki “-ön-” kökü ile “kendi” kelimesinin ortasındaki “-en-” kökü yine “n” barındırdığı için “n” sesinin fonksiyonunu karşılamaya pek de uzak olduğunu söyleyemeyiz. Zira bir şeyin önü kendisine “en yakın”yerdir. Y-ön-el-mek ile irtibatını da görebildiğimizde n’nin varlığı için onu yaratana binler şükür etmek lazım.

***

O “n” sesi ki “ğ” sesi gibi kolay belirlenemeyen, dile gelmeyen, evet dile gelmeyen bir yerde değildir. “Ğ” sesi dilimizi bir yere değdirerek çıkardığımız bir ses değil. “Nazal n” değil ama “damak n”si ise damağa değmek durumunda.

“N” sesi görme fiilini kişinin kendisinin gerçekleştirmesini sağlamış oluyor. Bu eylemi açtığımızda “kendini gösterme” tabiri ile de durumu ifade edebiliriz. 1945 doğumlu uydurma bir kelime olmakla beraber (yani bu durum kelimenin üzerinde barındırmak durumunda kaldığı manaların sağlıklı olup olmadığına çok da güvenemeyiz demek oluyor) “görüntü” kelimesi görünenin kendisi ile ilgili bilgi veriyor. Kimlere göründüğünü ise çok belirginleştirmiyor. Derleme Sözlüğüne baktığımızda “görün” kelimesinin Isparta yöresinde mezar anlamında kullanıldığını öğreniyoruz. “Görün”e neden mezar denildiğini bulmak kolay olacağa benzemiyor, arada gidip ziyaret etmek, geçmişlerimizi, ölmüşlerimizi görmek, hatırlamak için mi bilmiyorum ama “görün”ü “görüm” ve “görümce” yaptığımızda yani “n”yi kaldırıp “m” getirdiğimizde kendilik, dönüşlülükten biraz daha ileride, kendini ben yerine koyan bir damadın nişanlısını ilk görmesi ile ilgili bir mana ile kadının kocasının kız kardeşini ifade eden bir mananın ortaya çıktığını görüyoruz. “Görüm”ün “gibi” anlamında da kullanıldığını Yaşar Çağbayır’ın sözlüğünden öğreniyoruz. “Görümce” bazı ağızlarda örümcek için de kullanılıyor imiş. “Görümder” kelimesi ise ihtiyaç anlamında kullanılıyor imiş. İhtiyacını görmek dediğimizde bu ihtiyaç anlamını nasıl kazandığını anlayabiliriz belki. “Görümlü” kelimesi ise mükemmel, görkemli anlamında kullanılan bir kelimemiz imiş. Nurullah Ataç ülkücülük kelimesi için “görüncecilik” diye bir kelime uydurmuş. Kendi kendine görev edinmek gibi bir mana oluşturmaya çalışmaktan hareketle, sonuna da kendilik anlamı katacak “n” sesi ekleyerek böyle bir kelime uydurduğunu tahmin edebiliyorum. “Görev” kelimesi de 1942’de uydurulmuş. “Görümlü” kelimesinde bakıma muhtaç anlamı da varmış.

***

“n” ile “m” sesinin farkı meselesinin aslında çok çetrefilli bir konu olduğunu hissediyorum. Birbirinin yerine kullanıldığını görüyoruz klasik metinlerimizde. Hatta bugün bile çeşitli ağızlarda yine birbirinin yerine kullanıldığını görebiliyoruz. yine de aralarındaki farkı ve irtibatı biraz daha zengince görmekte fayda var.

Buna inşallah ömrümüz yeterse başka zaman eğileyim. “Görükmek” diye bir tabirimiz daha var. “Gözükme”nin “k”sine geçmeden evvel “görükmek”teki “k” ile “gözükmek”teki “k” neyin nesi, bunu irdeleyelim ama bunu da haftaya irdeleyelim inşallah.