Dağıtım şirketleri fabrikalarla olan sözleşmelerini zamlı olarak yenileyince sanayide elektrik kullanımı Türkiye genelinin çok altında arttı. İstanbul’da fabrikaların tükettiği elektrik miktarı ise yüzde 3,63 düştü.
Geçtiğimiz yılı elektrik kesintileriyle kapatan ve aynı problemle 2017’ye başlayan Türkiye’de enerji maliyetlerinin yükselmesi serbest piyasayı bitirme noktasına getirdi. Geçtiğimiz yıllarda sanayicilerle serbest tüketici kapsamında16-18 kuruştan sözleşmeler yapan elektrik dağıtım (toptancılar) şirketleri, fiyatlardaki yükseliş nedeniyle santralden elektriği 14-16 kuruşa almaya başladı. Dağıtım maliyetleri de eklendiğinde 20 kuruşa yükselen elektrik fiyatı nedeniyle zarar etmeye başlayan şirketler, sanayi kuruluşlarıyla sözleşmelerini sonlandırmaya başladı. Yeni sözleşmelerde yüzde 20 zam yapan dağıtım şirketleri, hem sanayide maliyetleri yükseltti hem de bu yıl Türkiye ekonomisinin kırılganlığını artıran en büyük etken olarak enflasyonun ateşine bir odun daha ekledi. Enerjide yaşanan sıkıntıların rakamlara yansıması şöyle oldu:
TÜİK’e göre 2013 yılında 35,7 kuruş olan konutlardaki elektriğin kwh fiyatı 2016’da 41,3 kuruşa yükselerek yüzde 15,7 zamlanmış oldu. Bu oran sanayi kuruluşlarında ise yüzde 4,6 seviyesinde gerçekleşti.
Enerji fiyatlarında geri çekilme yaşansa da konutlarda ve sanayide kullanılan doğalgazın faturası da yükseldi. Aynı süre zarfında konutta kullanılan doğalgaz yüzde 6,7, sanayide ise yüzde 3,4 artmış oldu. Enerji faturalarındaki yükseliş Türkiye ekonomisine ciddi zarar verdi. Geçtiğimiz yıl Türkiye genelinde elektrik kullanımı yüzde 5,86 artmasına rağmen bu oran sanayi kuruluşlarında yüzde 2,62 seviyesinde gerçekleşti. Yani sanayideki elektrik kullanım oranındaki artışın genelin oldukça altında kaldı.
Şehirler itibariyle dağılımda ise İstanbul’da yer alan sanayi kuruluşlarındaki düşüş dikkat çekti. İstanbul’da yer alan sanayicilerin elektrik tüketimi şubat ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3,63 azaldı. İzmir’de yüzde 4,05, Ankara’da yüzde 2,73, Bursa’da ise yüzde 17,87’lik yükseliş görüldü. Elektrik kullanan sanayi kuruluşu sayısı ise 1.077 adetlik azalışla 60 bin 976’ya geriledi. EPDK verilerine göre, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında üretim azalmasına karşılık ödeme tutarı arttı ve 973 milyon liradan 1 milyar 54 milyon liraya yükseldi. Böylece YEKDEM’de birim maliyet 231,25 liradan 306,12 liraya yüzde 32,4 oranında artış gösterdi. YEKDEM fiyatındaki artış elektrikte tüketicilerin daha yüksek maliyetle elektrik kullanmalarına yol açıyor.
Elektrik fiyatlarındaki yükseliş üretim şeklini de değiştirdi. Örneğin, geçen yıl şubat ayında elektrik üretiminin %33,14’ü doğalgaz santrallerinden üretilirken, bu yıl bu oran %34,68’e yükseldi. İthal kömürden üretilen elektrik ise geçen yıl %16,57 paya sahipken bu yıl üretimdeki payı %18,63’e yükseldi. Böylece geçen yıl Şubat ayında elektrik üretiminin ithal ürünlere bağlılık oranı %49,71 iken, bu yıl Şubat ayında bu oran yüzde 53,31’e yükseldi.
YÜZDE 20 ZAMLA YENİ SÖZLEŞME
Konu hakkında geçtiğimiz günlerde açıklama yapan CHP Genel Başkan Yardımcısı Doç. Selin Sayek Böke, Elektrik şirketlerinin kurun artması nedeniyle mevcut sözleşmelerdeki fiyatın kâr sağlamadığını öne sürerek başta OSB’ler olmak üzere iş dünyasıyla yaptıkları sözleşmeleri iptal etmeye başladığını ifade etti. Şirketlerin mevcut sözleşmeleri iptal edip yeni sözleşmeleri yüzde 20 zamlı fiyattan yapmayı teklif ettikleri yönünde şikayetler aldıklarını vurgulayan Böke, “Maliyet artışına, bu artışın da üretime ve fiyatlara yansıması kaçınılmaz görünüyor” dedi. Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz, son elektrik kullanıcılarının sözleşme iptaline zorlanamayacağını söyledi. Deniz, “Elektrik sözleşmeleri belirli süreler için yapılıyor. Borç ödenmezse sözleşme fesih olunur. Böyle bir şey söz konusu değilse hiçbir son kullanıcı yeni sözleşme yapmak zorunda değil. Baskılar da anlamsız. Sözleşme bitene kadar belirlenen bedel üzerinden elektriği satın alma hakkına sahipler” dedi.
EVLE FABRİKA ARASINDAKİ MAKAS AÇILDI
Konutlarda ve sanayide kullanılan elektrik fiyatları arasındaki makas 2016 yılında biraz daha açıldı. TÜİK’in “Elektrik ve Doğal Gaz Fiyatları” istatistikleri verilerinden yapılan hesaplamaya göre, elektrik fiyatında “konut ve sanayi makası” 4.5 puan daha açıldı. Buna göre, 2015 yılında konutlarda kullanılan elektrik için ortalama 38.9 kuruş, sanayide kullanılan elektrik için de ortalama 24.4 kuruş ödenirken, bu fiyatlar 2016 yılında konutlar için 41.3 kuruşa, sanayi için de 25.2 kuruşa çıktı. Böylece, iki fiyat arasındaki fark, 2015 yılında yüzde 59.4 düzeyindeyken, 4.5 puan artışla 2016 yılında yüzde 63.9 düzeyine yükseldi. Elektrik Mühendisleri Odası Başkanı Hüseyin Yeşil de bazı OSB’lerde elektrik fiyatlarına zam yapıldığını söyledi. Yeşil, “Tedarikçi firmalar bunu yapıyorlar. OSB’ler de bunları bırakınca mecbur dağıtımcı şirketlere gidecekler. Tedarikçilerin bir kısmı dağıtıcı şirketlerin yan kuruluşları. Orada daha ucuza değil de gittiği dağıtıcıdan daha pahalıya alsın diye de bu tür numaraları yapıyor olabilirler” diye konuştu.
