Rusya-Ukrayna krizini Türkiye'de yakından takip eden ve en çok etkileneceği alan olduğu söylenen iş dünyasının iki ülkenin Türkiye'nin gıda ithalatında yüzde 40, turizmde yüzde 25, doğalgaz ithalatında yüzde 50 payı bulunuyor. Her iki ülkede yüzlerce Türk yatırımı ve yürümekte olan müteahhitlik projeleri var
Tüm dünya Rusya-Ukrayna krizini dikkatle takip ederken, Türkiye de süreci yakından izliyor. Öyle ki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Afrika ziyaretini yarıda kesip Türkiye'ye döndü. Siyasi arenanın dışında savaş gerilimini yakından bir diğer grup ise iş dünyası. Gerginliğin tırmanması hammadde ve gıda fiyatlarını baskılarken, uluslararası taşımacılık noktasında endişeler artıyor. Turizmden inşaata, gıdadan demir/demir dışı metallere kadar birçok sektörde endişe hakim. İki ülke arasındaki olası savaşın en çok Türkiye’yi etkileyeceğine kesin gözüyle bakılıyor.
"DEĞER KAYBI DEVAM EDİYOR, BORSADAKİ YABANCILARIN BÜYÜK KISMI ÇIKTI"
Dünya gazetesinden Merve Yiğitcan'ın haberine göre, DEİK Türkiye-Avrasya İş Konseyleri Koordinatör Başkanı Ruşen Çetin, bölgedeki gelişmeleri ve Türkiye’ye olası etkilerine ilişkin bölgedeki gerginliğin dengeleri sarsacağını söyleyen Çetin, Ukrayna Grivnası’nda değer kaybının devam ettiğini, borsadaki yabancıların büyük kısmının çıktığını; Rusya tarafında da petrol fiyatlarının 88 dolar seviyelerinden 99 dolara çıktığını, gaz fiyatlarının da yükseldiğini vurgulayarak, “İki taraf için de iyi olmayan bir durum. Ancak Ukrayna muhakkak ki daha fazla etkileniyor” dedi. Gerginliğin tırmanması halinde turizm, havacılık, inşaat/müteahhitlik, gıda sektörlerinin olumsuz etkileneceğini söyleyen Çetin, “Ukrayna bizim için oldukça önemli bir ülke. İki ülkenin 7,4 milyar dolar ticaret hacmi var, 3 milyar dolar ihracat yaptık, 4,4 milyar ithalatımız var. Bu devam ediyor. Ancak bölgedeki gerginlikten dolayı karşılıklı iş hacmimizde bir miktar düşüş olabilir. Turist sayısı da etkilenebilir. Ukraynalı turist sayısı geçen yıl 2 milyondu. Rusya da Türkiye’nin büyük turizm partneri. Türkiye turizm gelirlerinin yüzde 10’unu Rusya’dan elde ediyor. Dolayısıyla bu iki taraftan da bize sıkıntı yaşatır” diye konuştu. Çetin, “şu an için” UkUkrayna ile ticari faaliyetlerde sıkıntı olmadığını da sözlerine ekledi.
"GIDA İTHALATININ YÜZDE 40'I BU İKİ ÜLKEDEN"
Uluslararası Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) Başkanı Burak Pehlivan, Soğuk Savaş’tan bu yana uluslararası sistem için en kritik saatlerin yaşandığı bir süreçten geçildiğini belirterek, “Savaşın en büyük kaybedeni coğrafyamız olur. Olası bir savaştan Ukrayna ve Rusya’dan sonra açık ara en büyük zararı Türkiye görür” dedi. İş dünyasının sürecin korkulan senaryolara evrilmeden çözülmesini ümit ettiğini kaydeden Pehlivan, “Ukrayna Türkiye’nin hem komşusu hem stratejik partneri. Burada 4,5 milyar doların üzerinde Türk yatırımı var. 700’ün üzerinden firmamız faaliyet gösteriyor. Türk işletmeler burada 30 binin üzerinde bir istihdam yaratıyor. Geçen yıl Türk müteahhitler burada 2 milyar dolara yakın iş aldı. 2,5 milyar doların üzerinde de devam eden iş var. Türkiye’ye en çok turist gönderen 3’üncü ülke Ukrayna. Aynı zamanda gıda ithalatımızın yaklaşık yüzde 40’ını bu iki ülkeden yapıyoruz. Tüm bu parametreleri ortaya koyduğumuzda burada yaşanacak bir sıkıntının ülkemize dalga dalga gelecek çok ciddi etkileri olur” ifadelerini kullandı. Pehlivan da “şu an için” Ukrayna’da devam eden projelerde, ticari faaliyetlerde ve bankacılık sisteminde sorun olmadığını sözlerine ekledi.
"EN BÜYÜK KAYIP TURİZMDE OLUR"
Güney Ege Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GETOB) Başkanı ve Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkan Yardımcısı Bülent Bülbüloğlu, son birkaç yıldır Rusya ve Ukrayna’nın turizmin önemli ana kaynak pazarlarından olduğunu vurguladı. İki ülke arasındaki gerginliğin uzun sürmesi ve hava trafiğinin kapanması durumunda turizm sektörünün darbe alacağını belirten Bülbüloğlu, “Rusya’dan 5 milyon turist geldi. Bu yıl üzerine çıkarma hedefimiz vardı. Ukrayna tarafında her halükârda 1 milyonluk bir turist kaybımız olacak, ekonomik olarak da zayıfl ayabilir. Rusya’da daha büyük kayıp olabilir. Biz sezona kadar sürmesini beklemiyoruz. Ancak kötü senaryoda bu iki ülkeden 4-5 milyon turist kaybımız olabilir. Bu da 5 milyar dolarlık gelir kaybı yaratır. Çünkü, bu iki ülkedeki kayıplar turizmde dengeleri de bozar. Diğer pazarlarda da fiyatlarımızı düşürmek zorunda kalırız. Savaş ortamında arz-talep dengesi bozulduğunda iyi bir sezon geçirmek mümkün olmaz. Bu yıla da umutla başlamıştık ama 5 yıldır toparlanamayan turizm sektörü zor durumda kalır. Ancak biz yaz sezonuna kadar gerginliğin çözüleceğini umut ediyoruz” değerlendirmesini yaptı.
"SINIRLI ETKİSİ OLACAK"
Rusya ve Ukrayna, deri ve deri konfeksiyon sektörü için önemli iki pazar. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Şenocak, son bir haftadır her iki pazarda da bir durgunluk yaşandığını ve bunun sebebinin de iki ülke arasında yaşanan gerilim olduğunu söyledi. Şenocak, “Sorunun bölgesel kalacağını tahmin ve umut ediyoruz. Zaten geçiş dönemindeyiz sektör için. Haliyle sınırlı bir etkisi olacaktır.”
"ÖNCE FİYATLAR YÜKSELECEK, HAMMADDEYE ULAŞIM SIKINTIYA GİRECEK"
TOBB Gıda Sanayi Meclis Başkanı Necdet Buzbaş da savaş veya savaş emarelerinin ortaya çıkması halinde, coğrafi yakınlık nedeniyle Türkiye’nin çok etkileneceğini söyledi. Rusya’ya, Ukrayna üzerinden zaman zaman ihracat yapıldığını ve örneğin domateste kotanın dolmasıyla bu ülke üzerinden domates gönderildiğini aktaran Buzbaş, “Bizim temel tarım ürünlerinde buğday, arpa, ayçiçeği ham veya çekirdek olarak en büyük ithalat kaynağımız, yakınlığı nedeniyle Ukrayna. Dolayısıyla söz konusu ürünler Türkiye’deki gıda sanayinin hammaddeleri, temel girdileri arasında bulunuyor. Savaş belirtileri nedeniyle önce fiyatlar yükselecek. Hammaddeye ulaşım da sıkıntıya girecek. Ayrıca Ukrayna kendi vatandaşlarına yetebilmek için kota ve kısıtlamalar getirebilir. Bir fiyat hareketi artacak, ikincisi de hammaddeye ulaşım olmayabilir. Bir an önce Ukrayna’dan yaptığımız ithalata alternatif kaynaklar bulmamız gerekiyor” şeklinde konuştu
"UKRAYNA'YA GEMİ BULMAK YÜZDE 20 DAHA PAHALI"
Ukrayna limanlarına kimsenin gitmek istemediğini ve sigorta firmalarının gemileri sigorta yapmadığını kaydeden Taban Gıda CEO’su Hasan Hacıhaliloğlu, yaşanılan durumdan dolayı Rusya’nın Ukrayna limanlarına giden gemilere izin vermediğini, vermesi halinde bile ortalama 15 gün beklettiğini söyledi. Rusya’ya bir seyahat planladıklarını ancak ertelemek durumda kaldıklarını ifade eden Hacıhaliloğlu, “Yine Rus şirketlerinden mal almak zor olamaya başladı. Uygulanması beklenen yaptırımlardan Rusya’daki hesaplara para göndermek çok zor ve risk taşıyor. Ukrayna tarafında ise en büyük mısır ihracatçısı ve ihracat edebilecek 6 milyon ton buğdayı bulunuyor. Şu an Ukrayna’ya gemi bulmak yüzde 20 daha pahalı” dedi.
"İÇ PİYASADA ÜRÜN SIKINTISI DA YAŞANABİLİR"
Rusya ve Ukrayna’nın çelik sektörü için her anlamda kritik iki ülke olduğunu belirten Çelik İhracatçılar Birliği (ÇİB) Başkan Yardımcısı ve Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler, “İki ülke çelik sektörü için hammadde, yarı ürün ve ürünler için büyük tedarik kaynakları. Bu iki ülkeden yaklaşık 8,3 milyon ton ithalat yapılıyor. Bu ülkelerden tedarikte yaşanacak aksaklık üretime negatif yansır. Sevkiyatların nasıl etkileneceğine göre iç piyasada ürün sıkıntısı da yaşanabilir” diye konuştu.
"EN BÜYÜK RİSK PETROL FİYATLARINDAKİ İSTİKRARSIZLIK"
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu, Rusya-Ukrayna arasında yaşanacak olası bir savaşın, petrol arzında aksaklıklara yol açabileceğini söylerken, “Bizim hammaddemiz petrolle bağlantılı olduğu için, ilk etapta dikkat çeken risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık olacaktır. Şu an krizin boyutu nerelere gider bilemeyiz ancak böyle durumlarda genelde petrolde olası bir arz sıkıntısının gündeme gelmesi, zaten çok yüksek olan hammaddemizin bir miktar daha artmasına neden olabilir. İlerleyen süreçte o ülkelere mal alışverişimiz de etkilenebilir” ifadelerini kullandı.
Türkiye makine ihracatında Rusya’nın en hızlı büyüyen ülkeler arasında yer aldığını söyleyen Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Başkanı Kutlu Karavelioğlu, son yıllarda öne çıkan istikrarın 2021 yılında Rusya’ya ihracatı yüzde 35,5 artışla 813 milyon dolara taşıdığını vurguladı. Karavelioğlu, Ukrayna krizinin, Rusya’ya olası bir yaptırım ortaya çıkarması meselesinin hayli bilinmezlik içerdiğini belirterek, “Makine ithalatı 50 milyar dolara yaklaşmış olan Rusya, makinelerin yüzde 30’unu Çin’den alıyor; önemli bir tedarikçisi var yani. Öte yandan ağırlıklı ithalatı Batı’dan. Dolayısıyla Batı’nın Rusya’ya sermaye ve tüketim malı satma üzerinden yaptırım uygulama ihtimalini düşük görüyoruz. Bu nevi ambargoların üçüncü ülkeler üzerinden kolaylıkla by-pass edildiğine defalarca şahit olduk; yani pratiğini görmüyoruz. Ukrayna ile ticari ilişkiler konusunda ise, geçtiğimiz haftalarda imzalanan Türkiye-Ukrayna Serbest Ticaret Anlaşması’nın olumlu etkileri olacaktır. Özetle, bu gerginliğin, makine sektörüne derin etkileri olmayacağı ümidindeyiz” diye konuştu. Olası bir savaşın, petrol arzında aksaklıklara yol açabileceğini söylerken, “Bizim hammaddemiz petrolle bağlantılı olduğu için, ilk etapta dikkat çeken risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık olacaktır” ifadelerini kullandı.
"GÜZEL BİR TABLO ORTAYA ÇIKMIYOR"
Türk Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren, iki ülke arasında gelişen bu sürecin Türk inşaat sektörünü olumsuz etkilemesine kesin gözüyle bakıyor. Eren, “Ukrayna son 10 yıl içinde gittikçe daha fazla iş aldığımız bir pazar olmuştu. Siyasi ilişkiler bizim orda daha fazla iş almamızı sağladı. Şirketlerimizin Ukrayna’nın her yerinde şantiyeleri var. Teklif hazırlayanlar ve ihaleye girenler var. Bu nedenle endişe başladı. Umarım sağduyu ağır basar” diye konuştu. Ayrıca Rusya ve Ukrayna’dan gelen turistlerin kaldığı sahil bölgelerindeki otellerin büyük kısmını yine Müteahhitler Birliği üyesi firmaların işlettiğini belirten Eren, “Pandemide otellerimiz kapalıydı. Bu yıl açılacak diye düşünürken olası savaş hali hem Avrupalıların seyahatlerini azaltacak hem de zaten çok önemli misafir kaynağımız olan Rusya ve Ukrayna’yı da etkileyecek. Böyle bakınca güzel bir tablo ortaya çıkmıyor” diye konuştu.
İKİ ÜLKEYLE 40 MİLYAR DOLARLIK İŞ HACMİ VAR
Türkiye’nin 2021 yılında Rusya’ya ihracatı 5,29 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı 27,6 milyar dolar oldu. Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı ise 2021’de 2,6 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı ise 4,4 milyar dolar.
2021’de Türkiye en çok turist gönderen ülke yine Rusya olurken, yaklaşık 4,7 milyon Rus turist geçen yıl Türkiye’yi ziyaret etti. Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen 3’üncü ülke ise Ukrayna… Geçen yıl Ukrayna’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı 2,06 milyon olarak kayıtlara geçti.
